Het Belgische aandeel van de huishoudens met catastrofale gezondheidsuitgaven behoort momenteel tot de hoogste in West-Europa, volgens een nieuw rapport dat vandaag is vrijgegeven door het Regionaal Bureau voor Europa van de WHO. Er worden echter concrete stappen ondernomen om deze uitdaging aan te gaan, die wordt ervaren door veel andere landen in de Europese regio van de WHO.

Catastrofale gezondheidsuitgaven betekenen dat huishoudens niet langer in staat zijn om in hun basisbehoeften te voorzien – voedsel, huisvesting en verwarming – omdat ze de gezondheidszorg uit eigen zak moeten betalen.

Volgens het rapport hadden bijna 260.000 huishoudens in België in 2020 te maken met enorme uitgaven voor gezondheidszorg, het meest recente jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn. Dit komt overeen met 5,2% van alle huishoudens, maar het cijfer stijgt tot 8% voor huishoudens met werklozen aan het hoofd en 12% voor huishoudens in het armste vijfde deel van de bevolking.

Geproduceerd in samenwerking met het Belgisch Centrum voor Kennis van de Gezondheidszorg (KCE), en met financiering van de Europese Unie (EU), toont de nieuwe analyse aan dat catastrofale gezondheidsuitgaven in België grotendeels worden veroorzaakt door eigen betalingen voor medische zorg. producten (bijvoorbeeld gehoorapparaten, brillen, kunstgebitten en prothesen) dan in veel andere landen. Voor armere huishoudens wordt dit vooral gedreven door poliklinische geneeskunde, diagnostisch onderzoek en poliklinische zorg.

“Cijfers van 2020 tonen aan dat 1 op de 20 Belgische huishoudens in financiële problemen komt door eigen bijdragen voor gezondheidszorg. Dat is een serieus probleem. De Belgische regering heeft onlangs belangrijke stappen gezet om de financiële bescherming te versterken, maar een verdere vermindering van de rechtstreekse betalingen – vooral voor mensen met een laag inkomen – moet een prioriteit blijven”, aldus dr. Hans Henri P. Kluge, regionaal directeur van de WHO voor Europa. “Voortdurende inspanningen om mensen te beschermen tegen de crisis van de kosten van levensonderhoud waarmee veel huishoudens in België, en meer in het algemeen in Europa als geheel, te maken hebben, zal de volksgezondheid verbeteren en de gezondheidsstelsels versterken.”

Hiaten in betaalbare toegang tot gezondheidszorg

De vele factoren die betaalbare toegang tot gezondheidsdiensten ondermijnen – en een onevenredige impact hebben op armere gezinnen – weerspiegelen de complexiteit van het dekkingsbeleid in België. Bijvoorbeeld:

• Voor alle gezondheidsdiensten geldt een complex systeem van gebruiksvergoedingen (co-pays).
• Hoewel er mechanismen bestaan ​​om mensen te beschermen tegen medebetalingen, worden sommige van deze mechanismen niet automatisch geïmplementeerd en zijn ze dus niet zo effectief als ze zouden kunnen zijn. Bovendien zijn er geen algemene uitsluitingen van eigen bijdragen voor huishoudens met een laag inkomen.
• Sommige poliklinische zorg wordt nog steeds achteraf terugbetaald (wanneer mensen de volledige prijs betalen op het punt van gebruik en een gedeeltelijke vergoeding ontvangen van hun ziekenfonds), wat ongebruikelijk is in de gezondheidszorgstelsels in de EU.
• Er is onvoldoende dekking voor door de overheid gefinancierde tandheelkundige zorg, medische producten en zelfzorggeneesmiddelen.
• Minstens 1% van de bevolking (ongeveer 115.000 mensen) heeft geen sociale ziektekostenverzekering, oplopend tot ongeveer 2% in het Brussels Gewest en onder jongeren.

In het nieuwe rapport wordt geconstateerd dat de regering dit probleem onderkent en belangrijke stappen heeft ondernomen om het aan te pakken, bijvoorbeeld:

• vervanging van een percentage eigen bijdrage (wanneer de gebruiker een deel van de serviceprijs betaalt) door een vaste eigen bijdrage voor huisarts of medisch specialist;
• beperking van saldofacturering (wanneer zorgverleners mensen meer mogen aanrekenen dan de prijs die is vastgesteld door sociale ziektekostenverzekeringen) in ziekenhuizen;
• afschaffing van terugbetaling achteraf voor huisartsendiensten voor mensen met een laag inkomen en alle ambulante dienstverleners toestaan ​​om op vrijwillige basis voordelen in natura aan te bieden;
• versterking van de jaarlijkse limieten op eigen bijdragen door het maximumbedrag dat mensen met een laag inkomen moeten betalen te verlagen.

De overheid heeft onlangs aanvullende maatregelen genomen om mensen – vooral degenen in kwetsbare situaties – te beschermen tegen zelfbetaling. De jaarlijkse limieten voor medebetalingen zijn bevroren, in plaats van te stijgen met de inflatie; de dekking van tandheelkundige zorg en eerstelijns geestelijke gezondheidszorg is uitgebreid; en er worden stappen ondernomen om de rekeningsaldi in de poliklinische zorg te beperken.

Vereenvoudig het dekkingsbeleid om de armste huishoudens te beschermen

Het Regionaal Bureau voor Europa van de WHO verwelkomde deze veranderingen en deed aanbevelingen om de resterende uitdagingen aan te pakken, waaronder:

• verwijder de terugbetaling met terugwerkende kracht voor alle gezondheidsdiensten;
• verdere beperking van saldofacturering in alle instellingen;
• het jaarlijkse plafond voor eigen bijdragen voor alle gezondheidsdiensten uitbreiden en nog meer verlagen voor mensen met een laag inkomen;
• iedere rechthebbende automatisch recht geven op een verhoogde vergoeding (vermindering van eigen bijdrage) om administratieve belemmeringen voor de inning weg te nemen; uit onderzoek blijkt dat verlaagde co-pays bijna universeel zijn wanneer ze automatisch worden toegekend, maar zeer laag wanneer mensen ze moeten aanvragen;
• huishoudens met een laag inkomen vrijstellen van alle eigen bijdragen;
• versterking van de prijsregulering van gezondheidsproducten die niet onder de sociale ziektekostenverzekering vallen;
• ervoor te zorgen dat sociale ziektekostenverzekeringen de hele bevolking dekken.

“Naast het verminderen van onvervulde behoeften en financiële problemen voor huishoudens met een laag inkomen, zullen deze stappen het gezondheidssysteem rechtvaardiger en ongecompliceerder maken voor mensen die gebruikmaken van gezondheidsdiensten”, aldus dr. Natasha Azzopardi-Muscat, directeur van de State Health Policy Division. Systems, regionaal kantoor van de WHO voor Europa. “De lessen die in België zijn geleerd, zijn nuttig voor andere landen in onze regio die werken aan hun eigen uitdagingen met enorme gezondheidsuitgaven en om de toegang tot gezondheidszorg voor iedereen te verbeteren.”

Over rapporten

Het rapport beoordeelt in welke mate mensen in België financiële problemen ervaren wanneer ze gebruik maken van gezondheidsdiensten (waaronder medicijnen) en onvervulde behoeften als gevolg van financiële toegangsbelemmeringen. Het is gebaseerd op microdata van een huishoudbudgetenquête die om de twee jaar wordt uitgevoerd door Statistics Belgium van 2012 tot 2020 (het laatste jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn); gegevens over onvervulde behoefte aan gezondheidszorg en tandheelkundige zorg uit EU-statistieken over inkomen en levensomstandigheden tot en met 2021 (gegevens van vorig jaar beschikbaar); en gedetailleerde informatie over dekkingsbeleid (de manier waarop ziektekostendekking is ontworpen en geïmplementeerd) tot en met 2022. De focus ligt op drie hoofddimensies van dekkingsbeleid: bevolkingsdekking, servicedekking en gebruikersvergoedingen (co-pays).

Over het Regionaal Bureau van de WHO voor Europa

Financiële bescherming vormt de kern van de universele gezondheidsdekking, die de kern vormt van het Europese werkprogramma, het strategische kader van het Regionaal Bureau, dat wordt ondersteund door alle 53 lidstaten die Europa en Centraal-Azië bestrijken. Het is een indicator van de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling en maakt deel uit van de Europese pijlers van sociale rechten.

Het Regional Office houdt toezicht op de financiële bescherming via het Barcelona Office for Health System Financing van de WHO. Het kantoor van de WHO in Barcelona biedt specifieke technische assistentie aan landen om onvervulde behoeften en financiële problemen te verminderen door hiaten in de dekking te identificeren en aan te pakken.

Het rapport over België werd opgesteld door het WHO Barcelona Office in samenwerking met nationale experts van het KCE, met financiële steun van de EU. De inhoud van het rapport valt onder de verantwoordelijkheid van de WHO en kan op geen enkele manier worden opgevat als een weerspiegeling van de standpunten van de EU.

In juni 2023 zal het Regionaal Bureau een regionaal rapport uitbrengen over financiële bescherming, waarin betaalbare toegang tot gezondheidszorg in meer dan 40 landen in de Europese Regio wordt vergeleken.

Over KCE

Het KCE is een onafhankelijk onderzoekscentrum dat wetenschappelijk advies geeft over onderwerpen die verband houden met de gezondheidszorg. Het is de missie van het KCE om beleidsmakers te adviseren over beslissingen met betrekking tot gezondheidszorg en ziekteverzekering op basis van wetenschappelijk en objectief onderzoek. Het is een adviesorgaan en is niet betrokken bij besluitvormings- of uitvoeringsprocessen.