De Belgische koning Filip betuigde woensdag opnieuw zijn diepe spijt voor uitbuiting, racisme en gewelddaden tijdens de kolonisatie van zijn land in de Democratische Republiek Congo, maar stopte opnieuw met het maken van een formele verontschuldiging.

Philippe werd twee jaar geleden de eerste Belgische functionaris die spijt betuigde over de kolonisatie, en sommige Congolezen hoopten dat hij een formele verontschuldiging zou aanbieden tijdens zijn eerste bezoek aan Congo sinds hij in 2013 de troon besteeg.

“Hoewel veel Belgen oprecht en diep verliefd zijn op Congo en zijn mensen, is het koloniale regime zelf gebaseerd op uitbuiting en overheersing”, zei hij tijdens een gezamenlijke zitting van het parlement in de hoofdstad Kinshasa.

“Dit regime is er een van ongelijke relaties, op zichzelf ongerechtvaardigd, gekenmerkt door paternalisme, discriminatie en racisme”, zei hij.

“Het leidt tot daden van geweld en vernedering. Tijdens mijn eerste reis naar Congo, hier voor het Congolese volk en degenen die nog steeds lijden, wil ik nogmaals mijn diepste spijt betuigen voor de wonden uit het verleden.”

Congo-president Felix Tshisekedi en vele politici verwelkomden het bezoek van Philippe enthousiast. Grote aantallen aanhangers van de regerende partij zwaaiden met Belgische vlaggen en een spandoek boven het parlement luidde: “Dezelfde geschiedenis.”

Maar anderen waren teleurgesteld door het ontbreken van een verontschuldiging.

Volgens sommige schattingen veroorzaakten moord, honger en ziekte de dood van tot wel 10 miljoen Congolezen tijdens de eerste 23 jaar van de Belgische heerschappij van 1885 tot 1960, toen koning Leopold II de Vrijstaat Congo regeerde als een persoonlijk leengoed.

Dorpen die hun beruchte quotum voor het inzamelen van rubber misten, moesten in plaats daarvan een handsnede geven.

“Ik groet de toespraak van de Koning van België. Maar ondanks de misdaden die België heeft begaan, is berouw niet genoeg’, schreef oppositie-senator Francine Muyumba Nkanga op Twitter.

“We verwachten een verontschuldiging en beloften van herstelbetalingen van hem. Dat is de prijs voor het definitief omslaan van de pagina’, zei hij.

Nadia Nsayi, een politicoloog gespecialiseerd in Congo, zei dat ze “veel nervositeit voelde in België over een formele verontschuldiging omdat Congo het zou kunnen gebruiken om financiële schade te eisen”.

Philippe is dinsdag met zijn vrouw, koningin Mathilde, en premier Alexander De Croo aangekomen voor een bezoek van een week.

Tshisekedi zei in een korte persconferentie met De Croo dat hij zich richt op het versterken van de samenwerking met België om investeringen aan te trekken en de gezondheidszorg in Congo te verbeteren.

De betrekkingen verslechterden onder Tshisekedi’s voorganger, Joseph Kabila, die door Brussel werd bekritiseerd omdat hij afwijkende meningen onderdrukte en zijn termijn buiten de wet verlengde.

“We denken niet aan het verleden, dat is het verleden en dat hoeft niet te worden heroverwogen, maar we moeten naar de toekomst kijken”, zei Tshisekedi.

Sommige inwoners van Kinshasa hopen ook dat het bezoek investeringen zal opleveren. “Ongeacht wat België ons tijdens het kolonialisme heeft aangedaan, we zijn bereid om te vergeven”, zei Antoine Mubidiki.

Philippe bood eerder traditionele tribale maskers in “onbeperkte bruikleen” aan het Congolese nationale museum aan. Het masker wordt al tientallen jaren bewaard door het Koninklijk Belgisch Museum voor Midden-Afrika.

België heeft van oudsher weinig te zeggen over kolonialisme en het onderwerp wordt niet uitgebreid onderwezen op Belgische scholen.

Duitsland daarentegen bood vorig jaar zijn excuses aan Namibië aan voor zijn rol in de bloedbaden van Herero en Nama meer dan een eeuw geleden, beschreef het voor het eerst formeel als genocide en stemde ermee in een project ter waarde van meer dan een miljard euro te financieren.

In België is de afgelopen jaren een begin gemaakt met historische afrekening. Tijdens de antiracismeprotesten die in 2020 werden ontketend door de politie die George Floyd in de Verenigde Staten vermoordde, richtten demonstranten zich op een standbeeld van koning Leopold II.

Het Belgische parlement stelde onmiddellijk een commissie in om historische documenten te onderzoeken. Later dit jaar komt zij met een rapport.

België zal deze maand ook een tand overhandigen aan zijn familie, waarvan wordt aangenomen dat het de enige overblijfsel is van de eerste premier van Congo, Patrice Lumumba.

De Belgische regering nam in 2002 enige verantwoordelijkheid voor de dood van Lumumba, die in 1961 werd vermoord door door België gesteunde separatisten.