Boreale bossen op de meest noordelijke breedtegraden hebben het afgelopen decennium meer verlies van boombedekking door branden ondervonden dan waar ook ter wereld, waarbij Rusland meer bomen heeft verloren door branden dan enig ander land, blijkt uit gegevens.

De boreale regio is een enorm stuk naaldbos die het noordelijk halfrond omringt en delen van onder meer Scandinavië, Estland, Litouwen, Rusland, Alaska en Canada beslaat.

Bosbranden in dit gebied zijn bijzonder zorgwekkend, omdat ze kunnen leiden tot het vrijkomen van diep in de grond begraven koolstof, evenals het verlies van de bomen zelf. Bomen in boreale bossen kunnen tot een eeuw nodig hebben om terug te groeien.

Ongeveer 70% van alle verlies van boombedekking als gevolg van branden in de afgelopen 20 jaar vond plaats in noordelijke boreale bossen, met ongeveer 80 miljoen hectare verloren in de periode 2001 tot 2021, volgens onderzoek woensdag gepubliceerd door Global Forest Watcheen initiatief van het World Resources Institute.

Rusland heeft sinds 2001 ongeveer 53 miljoen hectare boombedekking verloren door branden, een gebied zo groot als Frankrijk. Canada heeft in dezelfde periode ongeveer 27 miljoen hectare verloren door branden.

James McCarthy, analist bij het World Resources Institute en co-auteur van het rapport, vertelde de Guardian: “Dit is zeer zorgwekkend. Deze bevinding zou moeten dienen als een waarschuwing voor de wereld. Bossen zijn onze beste verdedigingslinie tegen klimaatverandering en zouden bovenaan onze lijst moeten staan [of priorities].”

Hij zei dat de koolstof die door bosbranden in de atmosfeer vrijkomt, een vicieuze cirkel van klimaatvernietiging creëert. “Deze bossen kunnen veranderen van een koolstofput in een koolstofbron in de atmosfeer”, zei hij.

Een algemeen beeld van bosbranden is in gematigde klimaten, bijvoorbeeld in Europa en de VS, waar de branden zijn toegenomen naarmate heet, droog zomerweer steeds vaker voorkomt, en in Brazilië, waar bosbranden zijn begonnen voor ontbossing en wijdverspreide schade hebben aangericht in het hele Amazonegebied.

Maar boreale bossen zijn snel opgewarmd en opgedroogd, waardoor ze vatbaarder zijn voor brand. Hittegolven hebben de afgelopen jaren Noord-Canada en Siberië getroffen, en het noordpoolgebied warmt sneller op dan de rest van de planeet.

Ongeveer een derde tot 40% van de bosbranden in het boreale gebied wordt verondersteld op natuurlijke wijze te worden veroorzaakt door blikseminslagen, maar de andere belangrijke bron van branden is de mens. Branden die door boeren zijn aangestoken voor de landbouw, kunnen zich snel verspreiden naar het bos, vooral in Rusland waar er weinig controle is en wetshandhaving ontbreekt.

Branden zijn verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van het wereldwijde verlies aan boombedekking, en het grootste deel van de rest wordt opgevangen door ontbossing voor landbouw en houtkap. Maar de hoeveelheid bos die verloren is gegaan door branden is toegenomen, goed voor ongeveer 30% van het verlies van boombedekking in 2021.

De hoeveelheid boombedekking die verloren gaat door branden neemt wereldwijd toe met ongeveer 4% per jaar, of een extra 230.000 hectare per jaar, waarvan ongeveer de helft te wijten is aan grotere branden in boreale gebieden.

Ook in de tropen neemt het boomverlies door bosbranden toe, echter met zo’n 5% per jaar of nog eens 36.000 hectare. Bijna alle branden in de tropen worden veroorzaakt door mensen.

In de periode van 10 jaar van het onderzoek verloren de VS ongeveer 12 miljoen hectare bomen door branden, en Brazilië verloor ongeveer 9,5 miljoen hectare, of ongeveer 15% van alle boombedekking die in die periode in Brazilië verloren ging. Ongeveer tweederde van de brandgerelateerde verliezen vindt plaats in primair bos, wat niet alleen van cruciaal belang is voor het klimaat, maar ook voor de biodiversiteit.

Ongeveer 72% van het verlies aan boombedekking in Australië tussen 2001 en 2021 was te wijten aan branden, waarbij extreem weer zorgde voor een aanzienlijke toename van het aantal branden in 2019 en 2020.

De hoeveelheid boombedekking die jaarlijks wereldwijd verloren gaat door branden is sinds 2001 met ongeveer 3 miljoen hectare toegenomen, wat een extra gebied is dat zo groot is als België dat elk jaar verloren gaat door branden, vergeleken met tien jaar geleden.

Het brandseizoen van vorig jaar was het slechtste ooit. De bosbranden zijn verantwoordelijk voor het verloren gaan van een gebied van bomen ongeveer zo groot als Thailand, het equivalent van zo’n 16 voetbalvelden per minuut die branden.

De branden van dit jaar, met recordhitte in Europa, delen van de VS, Zuid-Azië, delen van China en elders in de wereld, zullen waarschijnlijk ook ernstig zijn. Dit jaar is in Europa een gebied een vijfde van de oppervlakte van België afgebrand.

Afzonderlijk onderzoek heeft onlangs ook aangetoond dat het boreale bos zich noordwaarts uitstrekt tot in de voormalige Arctische toendra.

Onze kennis over het verlies van boombedekking is de afgelopen tien jaar enorm toegenomen, waarbij satellietbeelden een veel gedetailleerder beeld geven van wat er onder het bladerdak gebeurt.