Heeft het kleine België het in zich om de vermeende daders van het enorme corruptieschandaal dat het Europees Parlement heeft opgeslokt, te veroordelen?

Die vraag hangt boven gesprekken in de wandelgangen van Brussel na het verschijnen van de zgn Qatargate-beschuldigingen in december. Vorige week boekten de Belgische aanklagers echter een grote doorbraak.

Voormalig Italiaans EU-parlementslid, Pier Antonio Panzeri, is een van hen vier verdachten zitten momenteel vast afgelopen dinsdag onderzocht tot een overeenkomst komen met Belgische aanklagers om informatie uit te wisselen voor strafvermindering.

De overeenkomst van Panzeri om samen te werken met de autoriteiten was een enorme opsteker – niet alleen voor het onderzoek, maar ook voor de betrokken Belgen, die er veel aan deden.

Belgische toppolitici, waaronder premier Alexander De Croo en Europees commissaris voor justitie Didier Reynders, pochten over het onafhankelijke werk van de rechterlijke macht, de politie en de inlichtingendiensten van hun land, wat leidde tot de arrestaties. Voor hen is het een teken dat België zijn taak als institutioneel gastland van de EU zeer serieus neemt.

Het Qatargate-schandaal heeft de geloofwaardigheid bedreigen de agentschappen nadat openbare aanklagers begin december hun onderzoek hadden aangekondigd. De Belgische federale politie deed invallen op minstens 20 locaties in Brussel en nam mobiele telefoons, computers en meer dan 1,5 miljoen euro in contanten in beslag. Vier mensen werden gearresteerd op basis van eerste aanklachten, te midden van beweringen dat de regeringen van Qatar en Marokko grote sommen geld uitdeelden om EU-politici ertoe te brengen hun bevelen uit te voeren.

De Belgische minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne, vertelde POLITICO dat justitie door dit onderzoek “zijn tanden blootlegt”.

“Ik ben er zeker van dat het federaal parket al het mogelijke zal doen om deze zaak op te lossen”, zei hij, eraan toevoegend: “Het is geen toeval dat de gebruikte wet de ‘pentiti’-wet is, want deze wet is een nuttig instrument in de strijd tegen tegen de Italiaanse maffia.”

De minister verwees naar de zogenaamde berouwwet van België, die pas voor de tweede keer sinds de oprichting in 2018 in de huidige EU-corruptiezaak wordt gebruikt. De eerste – onderzoeken naar witwassen, omkoping en wedstrijdvervalsing in België. voetbal in 2021 – ook geleid door Michel Claise, de Belgische onderzoeksrechter die nu het Qatargate-onderzoek leidt.

De tweede keer ligt de uitdaging voor Claise in het verschiet — is bekend in België om corruptie te bestrijden – is om Qatargate daadwerkelijk over te brengen te midden van wijdverbreide lekken naar de media vanuit het onderzoek.

Dat betekent dat er meer druk komt te liggen op de Belgische justitie om hard bewijs te leveren.

Risicovolle lekken

Voor de beklaagden was de wijdverspreide onthulling sinds het begin van de arrestaties een slecht teken – en welkome munitie.

Maxim Töller, advocaat van het Belgische socialistische EP-lid Marc Tarabella, had felle kritiek op het onderzoek. Het huis van Tarabella werd overvallen door Belgische rechercheurs aangevraagd Europees Parlement om zijn immuniteit op te heffen – hoewel hij niet formeel is aangeklaagd.

Toler op de hoogte gesteld Claims “er was een enorm procedureel probleem” als gevolg van het lekken van belangrijke documenten naar de media.

Justitie ziet het lek – dat een gedetailleerd overzicht van het onderzoek, gerechtelijke documenten en informatie van inlichtingendiensten bevat – als potentieel verstorend voor de zaak.

Van Quickenborne op de hoogte gesteld POLITICO vorige maand dat herhaalde lekken van informatie “gevaarlijk” waren om gerechtigheid te waarborgen. Federale aanklagers hebben een apart onderzoek geopend naar het lek, al houdt dit hen niet tegen.

De advocaat van de verdachte kan het lek dichten om procedurele gaten in de zaak aan het licht te brengen, of aanvoeren dat het recht op beroepsgeheim, eerbiediging van het vermoeden van onschuld en het recht op toegang tot verzegelde documenten zijn geschonden. Volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens heeft elke verdachte recht op een “eerlijk en openbaar proces”.

Maar in de praktijk leiden lekken zelden tot een schikking, zegt Raf Verstraeten, jurist aan de KU Leuven.

“Lekken zijn jammer – maar het idee dat dit de hele rechtszaak zal vernietigen, is een zeer, zeer lange onderneming. We zijn gewoon nog niet op dat punt’, zei hij. Volgens Verstraeten moest er meer gebeuren voordat het proces werd vernietigd omdat het oneerlijk was. “Dat er een lek was, is spijtig, maar leidt niet noodzakelijkerwijs tot een beslissing dat er geen eerlijk proces is.”

Geen geheimen meer

Wat die lekken kunnen doen, is de samenwerking met de politie en de rest van het rechtssysteem belemmeren – en inlichtingen, die essentieel zijn voor België. Het belangrijkste is dat ze het vertrouwen tussen de verschillende bij de zaak betrokken diensten dreigen te ondermijnen.

Het hoofd van de Belgische inlichtingendienst, Francisca Bostyn, naar de Belgische media gelekte zaken “brachten ons in de problemen met onze buitenlandse tegenhangers. Nu lijkt het erop dat België geen geheimen kan bewaren. Eerlijk gezegd denk ik dat het een probleem is dat al onze methoden worden gepubliceerd.

Inlichtingen van de Belgische staatsveiligheid en andere geheime diensten zijn de sleutel tot het starten van een gerechtelijk onderzoek. Maar het gebruiken van informatie van inlichtingendiensten is in opsporingsonderzoeken niet altijd eenvoudig, zeggen twee rechercheurs die niet bij deze specifieke zaak betrokken waren, maar wel met inlichtingendiensten aan andere dossiers hebben gewerkt.

“Inlichtingendiensten geven je vaak veel belangrijke informatie, maar niet al die informatie kan in de rechtbank worden gebruikt”, zei een persoon. Bronnen kunnen ook niet altijd worden vrijgegeven, aldus onderzoekers. “Dat kan het voor rechercheurs en aanklagers lastig maken om een ​​solide zaak op te bouwen.”

In België informatie van inlichtingendiensten kan worden gebruikt als ondersteunend bewijs, maar moet vergezeld gaan van ander bewijsmateriaal.

Een analyse van geconfisqueerd geld moet helpen aantonen waar en door wie het geld is opgenomen. Het moet vooral uitwijzen of en hoe het geld daadwerkelijk gekoppeld kan worden aan beïnvloeding van de politieke besluitvorming in het Europees Parlement. Als die analyse niet voldoende bewijs levert, kan het onderzoek alsnog uit elkaar vallen.

Panzeri-samenwerking zal de sleutel zijn om die zaak op te bouwen. Als de Italiaan de beloofde informatie deelt, kan dat details bevatten over de financiële regelingen, de betrokken landen, wie profiteert en wie er nog meer deelnemen. Panzeri stemde er ook mee in om de namen bekend te maken van mensen die hij toegaf te hebben omgekocht.

Dat wil zeggen, voor degenen die nog steeds iets verbergen, is het nu tijd om nerveus te worden.

Jacopo Barigazzi, Nektaria Stamouli, Elena Giordano en Gregorio Sorgi droegen bij aan de rapportage.