Heb je teletekst gezien? Of is het duidelijk wat teletekst is? Waarschijnlijk niet voor veel mensen – als ik het mijn kinderen zou vragen, zouden ze waarschijnlijk vol ongeloof staren. Teletekst is tenslotte bijna net zo oud als ik (het werd gepresenteerd op de International Consumer Electronics Show in 1980 en veroorzaakte een storm van enthousiasme bij het tv-publiek), en in ieder geval sinds de opkomst van internet voor de massa aan het begin van het millennium, heeft teletekst voor velen zijn belang verloren. De cijfers bewijzen het: op het hoogtepunt in 1997 waren er 44 miljoen gebruikers die verschilden van de ARD- en ZDF-aanbiedingen – dat zijn er vandaag de dag nog steeds tien miljoen. Maar – het is er nog steeds (in tegenstelling tot BTX, Telegram & Co.), en het is een soort kunstvorm geworden. In de ware zin van het woord: er loopt momenteel een tentoonstelling bij ARD videotext, waaraan veel internationale kunstenaars hun eigen werk hebben bijgedragen. Het laat zien: teletekst is een kunst op tv!

Natuurlijk, als je preciezer wilt zijn, we hebben het eigenlijk over teletekst – dat is de officiële naam. In Duitsland heeft teletekst echter de overhand gehad, en ik kan me nog de tijden herinneren dat teletekst er net zo goed deel van uitmaakte als smartphones tegenwoordig. Informatie op het tweede scherm op het eerste scherm, om zo te zeggen. Toen mijn vader thuiskwam, was het eerste wat hij moest doen de teletekst checken om te zien wat er nieuw was – 101 voor het nieuws of 111 voor het laatste nieuws. Natuurlijk wacht ik op 200 – sport! Van de 300 zijn er tv-programma’s, bij 500 is er ook het weer.

Hoe werkt het ook alweer met teletekst? In het analoge tijdperk gebruikte de technologie de zogenaamde “lege opening”, het moment van transmissie waarop de elektronenbundel van de beeldbuis donker wordt en terugspringt naar het startpunt. Zo maakten Britse technici het in de jaren 70. Interessant weetje: in Engeland is er trouwens geen teletekst meer. En aan de gebruikerskant? Op de afstandsbediening zit (of zit) een knop, meestal een rechthoek met een paar streepjes erin. Als u bent ingelogd, kunt u een nummer invoeren en begint het zoeken. Vroeg of laat spring je blok voor blok, of loop je heen en weer. Trouwens, onze afstandsbediening heeft een kleine schuifregelaar waarmee je teletekst kunt inschakelen – cool!

Mijn vorige hoogtepunt – huidige scores van voetbalwedstrijden. Zeker, er was de Bundesliga per radioconferentie, maar de tweede en lagere divisies (sorry, speciale interesse, ik weet het) waren destijds alleen beschikbaar op teletekst. Teletekst 90 minuten continu gebruik, aan het paarse cijfer naast de score kunt u zien of het spel nog bezig is. Het tv-programma draait op de achtergrond, eerst alleen als geluid, later kan de teletekst transparant worden gemaakt zodat alleen de tekst zichtbaar is, de zwarte achtergrond wordt vervangen door het live tv-beeld.

Teletekst geleverd door redactiekamer. En er is zelfs die baan “grafische teletekst” – Ik zou het vandaag graag op een CV of op een visitekaartje willen zien. Terug naar het onderwerp kunst – ARD is artistiek begonnen met video-onderschriften. Het idee: wat gebeurt er als je een speciale teletekstartiest de trefwoorden “zomer en teletekst” geeft? blok kunst! ARD Text presenteert op pagina 840ff gedurende het grootste deel van augustus de resultaten van de on-air tentoonstelling “Summer of the Teletext” met het werk van 17 kunstenaars: in het VK, Duitsland, Oostenrijk, België, Indonesië en de VS. De teletekstwereld bestaat uit slechts een paar pixels, zes kleuren plus zwart en wit. Deelnemende kunstenaars zijn Carl Attrill (VK), Sarah Burgess (VK), Ceefaux (VK), Wim Dewijngaert (België), Dan Farrimond (VK), Muhammad Fidyan Genial (Indonesië), Max Haarich (Duitsland), Dave Hingley (VK), Andy Jenkinson (VK), Justadude (VK), littlebitspace, Logistiker (Oostenrijk), Losso / Alex Grupe (Duitsland), Anton Van Oosbree (VS), Pixelblip (VK), Polyducks (VK) en tius / Matthias Waldorf (Duitsland).

Afbeelding: ARD-tekst