Op 13 december 2006 besloot de RTBF om alle grenzen van de journalistiek te doorbreken, om iets te doen wat nergens anders is gedaan. Het zendt een speciale nieuwsuitzending uit waarin nepnieuws wordt aangekondigd, vanaf het begin bedacht: de afscheiding van België na de onafhankelijkheidsverklaring van Vlaanderen.

Controverse staat gelijk aan belediging. Evenement Verhaal gaat verder besloten de zaak te heropenen.

Gespannen gemeenschapscontext

Het idee van een publieke zender is om het debat aan te wakkeren, het Franstalige publiek wakker te schudden voor een risico dat ze niet voldoende kunnen verantwoorden: de separatistische verlangens van de Vlaams-nationalisten. De context is de verkiezing van een recordaantal gedeputeerden van het Vlaams Belang voor de Kamer. Het gaat ook om het maken van N-VA en manifest “In Waranda”, waarin een grote groep Vlaamse zakenlieden opriep tot onafhankelijkheid.

En niet te vergeten het debat over de scheiding van de Brusselse districten Hal Vilvoorde, dat Vlaanderen eiste, maar werd afgewezen door Franstaligen die zeiden dat ze niets vroegen.

️ Lees ook: Vaarwel België: in 2006 maakte de documentaire RTBF een elektrische schok

Vijftien jaar later rijzen er nog steeds veel vragen. Heeft de RTBF het vertrouwen van zijn publiek geschonden? Heeft de RTBF haar doelstellingen bereikt? Zit er iets anders dan de media-actie achter Bye Bye Belgium? En dan is de documentaire natuurlijk waar? Staat dit land echt op het punt uiteen te vallen?

in L‘Het verhaal gaat verder, we nemen je mee achter de schermen van een nacht die vandaag nog steeds controversieel is. Ook spreken we de mening tegen van de twee RTBF-journalisten die die dag aan het werk waren. Pierre Marlet steunde het project en werd de coördinator van Bye Bye Belgium. Hervé De Ghellinck is politiek hoofdredacteur bij JT en verzet zich tegen het idee.

“Briljant spelen”

“Het was het idee van directeur Philippe Dutilleul, legde Pierre Marlet uit. Hij wilde een nepkrant maken over de onafhankelijkheid van Vlaanderen. Vanaf het begin dacht hij dat je het publiek moest choqueren om impact te hebben. Hij denkt dat het debat over de toekomst van België zich in gesloten kringen van de politiek afspeelt, maar niet bij het grote publiek.”

Hervé de Ghellinck werd onmiddellijk op de hoogte gebracht van het project. Hij deelde niet hetzelfde begrip voor de bedoelingen van Philippe Dutilleul en de RTBF. “Ze legden me het doel uit: we gaan een hit maken, een buzz. Opgemerkt moet worden dat de JT-proef is afgenomen. Sinds 11 september, toen we na RTL de lucht in gingen, stortte ons publiek bijna net zo snel in als de Twin Towers. Dus we willen die gebeurtenissen op hoge plaatsen markeren, zoals in de Orson Welles Wereldoorlog. Ik zei tegen ze: dat kunnen we niet doen, ik zal nooit in deze kamer spelen!”

️ Lees ook: Het verhaal gaat verder. Het ontslag van Albert 2, een plan “bijna” vlekkeloos

Hoofdband “Dit is fictie”

Het project vorderde, ondanks de bezwaren van Hervé de Ghelinck. Op 13 december, na 30 minuten nepspecials, dachten veel Belgen dat hun land live instortte. Opgewonden telefoon, het management van de RTBF besloot de banner duidelijk op de gemarkeerde plaats te plaatsen: “Dit is fictie”.

“Het is de bedoeling deze hoofdband te dragen bij een zware klap. We vinden dat we het niet moeten gebruiken, Denk aan Pierre Marlet. Na 36 minuten moesten we het echter doen. Gedurende de hele operatie is er een spanning tussen degenen die meer markeringen willen geven om de kijker niet te misleiden en degenen die voor zoveel mogelijk verrassing willen zorgen. Is de cursor achteraf correct gepositioneerd? Gezien het feit dat zijn emoties worden gewekt, misschien niet.”

Het was de zwaarste dag uit mijn carrière

Voor Hervé de Ghellinck hadden hoofdbanden er vanaf het begin moeten zijn. “Die avond was ik boos. De telefooncentrale van de RTBF was gevuld met paniekerige mensen. Ik ging naar huis, nam de trein. Op het station van Schuman ontmoette ik mensen die in paniek waren. Ik vraag me af waarom ik dit werk doe. Dat is echter niet waar. om mensen te misleiden. Ik sms’te bijna mijn ontslag. Het was de zwaarste dag uit mijn carrière.”

️ Lees ook: Vaarwel België: het perspectief van een politicus 10 jaar later

Een visionaire documentaire?

Als de vorm van de documentaire controverse veroorzaakt, wordt ook de inhoud ervan breed uitgemeten. Staat België echt op instorten? Zijn Vlaams-nationalisten zo’n bedreiging?

Aan Hervé de Ghellinck, “Het is niet nodig om mensen te misleiden door middel van samenzwering. Het Vlaams Parlement, dat ’s avonds bijeenkomt om Franstaligen in de rug te slaan, is een verzinsel van de verbeelding van het complot. Het komt niet overeen met de realiteit van de Vlaamse evolutie van de nationalistische eisen. Sinds 1999 stemt de meerderheid van de parlementen voor resoluties in het parlement. Vlaams. We weten wat ze willen. Ze maken er geen geheim van en hun eisen zijn bovendien onwettig.”

️ Lees ook: Uyttendaele, De Brigode en Bye Bye Belgium: 10 jaar later leeft het debat nog steeds

Pierre Marlet was het daar helemaal niet mee eens. “We hebben in Spanje gezien dat het Catalaanse parlement eenzijdig zijn onafhankelijkheid heeft uitgeroepen in een enigszins vergelijkbaar scenario. In ons land waren er nog nooit zoveel separatistische afgevaardigden in het parlement, analyseert hij. Vijftien jaar later vertellen we onszelf dat deze show niet helemaal verkeerd is. Maar de show was niet beperkt tot de koning die de deur van het paleis dichtsloeg. Er is substantie. Een overvloed aan dingen die meestal over het hoofd worden gezien, worden uitgelegd. Ik wist bijvoorbeeld niet dat Vlaams-nationalisten van verschillende kanten elkaar vaak ontmoetten om het einde van België te bespreken. Ook mag niet worden vergeten dat het debat het programma volgt. Het brengt 300.000 mensen samen die geïnteresseerd zijn in de kwestie. Zonder deze nepspecials zouden we nooit de aandacht kunnen trekken.”

Gediscrediteerde RTBF?

Moedig wat televisie ter wereld niet durft, verliest of wint de RTBF ten opzichte van het Franstalige publiek?

Voor Hervé de Ghellinck: als instelling kun je niet alles uitdagen. “Ik voel me een beetje pretentieus om de waarheid aan het publiek te vertellen alsof ik van het Politburo kom. We weten echter dat dit niet de waarheid is en de realiteit is veel genuanceerder dan wat Belgium’s Bye Bye suggereert.”

Aan Pierre Marlet, “RTBF heeft moed en geloofwaardigheid gewonnen. De boodschap was: ‘We durven zoiets te doen, in volledige onafhankelijkheid. En wij lijden onder de gevolgen'”.