Jan Gouwy laat zien hoe je wolven kunt volgen.

Onderzoekers van het Vlaams Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) namen ons mee op een wandeling langs landweggetjes in de provincie Limburg, in het oosten van België.

Het duurde niet lang voordat hij afdrukken van wolven zag die de meesten van ons nooit zouden opmerken. De voorpoten, lichtjes in de modder gedrukt, zijn waarschijnlijk nog maar een paar dagen oud.

Voor het eerst in meer dan 100 jaar hebben kleine aantallen van deze roofdieren zich hier gevestigd.

Ooit werd er in Europa zwaar op wolven gejaagd. Volgens de lokale folklore werd de laatste wolf in België, vóór hun recente terugkeer, in de jaren 1890 neergeschoten door koning Leopold II.

Schattingen lopen uiteen, maar er wordt momenteel gedacht dat er tussen de 15 en 20 wolven in het land zijn, met een roedel in Vlaanderen en een andere in Zuid-Wallonië, evenals een paar dat zich onlangs heeft gevestigd.

De aantallen zijn veel hoger, bijvoorbeeld in buurlanden Frankrijk en Duitsland, waar nu naar schatting honderden roofdieren leven. Ondertussen heeft de Britse regering herintroductie van wolven uitgesloten.

Dit maakt deel uit van een bredere expansie in Europa die in sommige gemeenschappen zorgen baart, maar wordt verwelkomd door natuurbeschermers.

Maar het ontwaken van dit dier, hoewel niet te wijten aan slechts één factor, is zeker geen simpele natuurdaad.

“De reden waarom ze terugkwamen is vooral vanwege de rechtsbescherming”, zegt Jan.

Bescherming voor wolven valt onder de Berner Conventie en daarna De EU Habitatrichtlijn 1992. Het verbiedt het opzettelijk vangen of doden van wolven, op een paar uitzonderingen na.

“Sinds het begin van de jaren negentig is er veel gebeurd in Europa, en wolven hebben zich echt over het continent verspreid”, legt Jan uit.

Beoordeling in heel Europa in september 2022 zegt dat, “na de enorme reducties in de eerste helft van de 20e eeuw”, de beste beschikbare gegevens er nu op wijzen dat “het totale aantal wolven in de 27 lidstaten van de EU waarschijnlijk in de orde van grootte van 19.000 zal liggen”.

Jan zag de overblijfselen van wolvenuitwerpselen die na de regen nu grotendeels uit de vacht van hun prooi bestonden.

Uit een analyse van het dieet van het gebied bleek dat wolven voornamelijk reeën en wilde zwijnen eten.

Maar ongeveer 15% van hun dieet bestaat uit vee. Dat weet de lokale schapenboer Johan Schouteden maar al te goed.

“De wolf was altijd in onze gedachten,” zei hij terwijl we onder een lichte motregen in een veld stonden waar zijn schapen graasden, omsloten door een elektrisch hek.

“We zouden meer draden kunnen gebruiken, meer stokken kunnen gebruiken. De anti-wolfhekken bestaan ​​niet. De wolf is zo slim, hij beheerst elk hek.”

Tientallen van zijn schapen, zegt hij, zijn gedood sinds de wolven in 2018 voor het eerst opdoken in dit deel van België.

De situatie leidde de afgelopen jaren tot protesten, waarbij in 2021 3.000 lokale bewoners deelnamen aan demonstraties.

Johan heeft foto’s van zijn dode vee, maar veel daarvan zijn te grafisch om te publiceren.

Er is compensatie voor verloren dieren en geld voor elektrische hekken, maar dat dekt volgens Johan niet de werkelijke kosten.

‘Ik wil bij de wolven leven’, zei hij. “Als we betaald krijgen voor al het extra werk en al het extra werk dat we moeten doen.”

Anderen pleiten voor meer radicale tegenmaatregelen, waarbij verschillende EU-wetgevers onlangs hebben gestemd voor een verlaging van de beschermende status van de wolf.

Het was een niet-bindende resolutie, maar de voorstanders voerden aan dat de bevolking niet mocht groeien zonder strengere controles.

In Zweden werden tussen januari en februari 57 wolven neergeschoten tijdens een door de overheid goedgekeurde ruiming. Tegenstanders hebben vraagtekens gezet bij de rechtmatigheid van uitroeiing.

Deze kwestie kreeg ook nieuwe aandacht toen Dolly, een pony van de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, vorig jaar in Duitsland door een wolf werd gedood.

De wolf – wiens officiële naam GW950m is – heeft nu een vergunning om te schieten omdat hij wordt geassocieerd met herhaalde aanvallen. Bij de beoordeling van de bredere situatie door de Commissie wordt niet verwacht dat de Habitatrichtlijn uit 1992 wordt heropend, maar dat de bestaande flexibiliteit wordt onderzocht.

Terug op pad in België met Jan Gouwy, zegt hij dat het, na meer dan een eeuw zonder wolven, geen verrassing is dat hun terugkeer tot “paniek” heeft geleid.

“Mensen moeten hun gedrag aanpassen. Ze moeten stevige hekken bouwen. Als ze dat doen, is het heel goed mogelijk om samen te leven met wolven.”

Maar, vroeg ik Jan, wat zijn nu precies de positieve punten van de heropleving van de wolven in Europa?

Hij zei dat roofdieren helpen de ziektecijfers laag te houden omdat ze azen op zieken en jongeren – en vuurde terug met een eigen vraag.

“Je moet je afvragen of alles een positieve invloed moet hebben op de manier waarop we het als mensen zien”, zei hij.

“Misschien hebben sommige dieren gewoon bestaansrecht, niet alleen omdat we ze nuttig vinden.”

We hebben tijdens onze wandeling in Limburg geen wolven gezien, al kun je met een kennersoog wel de bordjes zien.

De voetafdrukken markeerden de stille terugkeer van dit roofdier en het begin van de botsing van de mens met de natuur.