De NAVO noemt ze nooit publiekelijk, wat betekent dat ze in het geheim naar huis kunnen gaan en onder diplomatieke dekking op andere locaties buiten de NAVO kunnen worden geplaatst.

Maar Rusland sloot later zijn hele NAVO-ambassade.

Zijn reactie werd gezien als een poging om het westerse bondgenootschap in diskrediet te brengen, terwijl Rusland en de NAVO zich voorbereiden om dit weekend besprekingen te houden over Ruslands dreiging van een nieuwe oorlog tegen Oekraïne.

Maar de connecties op hoog niveau van sommige van die Stoltenberg gestuurd, suggereren dat de razernij van het Kremlin een persoonlijke dimensie kan hebben.

Ze tonen het belang van het NAVO-hoofdkwartier als doelwit in de ogen van Rusland.

En hun cv’s beschrijven het soort mensen dat de Russische spionagedienst naar België stuurt, waar ook de Europese Unie en Belgische agentschappen het doelwit zijn.

linkerhand man

De acht Russische diplomaat-spionnen waren Sergei Chesnokov, Oleg Demekhin, Vasily Epishkin, Dmitry Filippenok, Igor Kovalev, Nadezhda Obukhova, Alexander Smushko en Stanislav Telegin, volgens informatie verkregen in een gezamenlijk onderzoek door het Dossier Center, een in Londen gevestigde NGO, en EUobserver.

En Smushko is iemand die hoge vrienden heeft.

Smushko, oorspronkelijk afkomstig uit Estland, studeerde aanvankelijk af aan de faculteit vreemde talen en buitenlandse militaire informatie aan de Militaire Universiteit van het Ministerie van Defensie (VUMO) in Moskou, en werd luitenant-kolonel en plaatsvervangend hoofd van de VUMO-afdeling.

Op een gegeven moment trad hij ook toe tot de Russische militaire inlichtingendienst GRU.

En voordat hij naar Brussel kwam, werkte hij als persoonlijk tolk voor de Russische minister van Defensie Sergei Shoigu, de Russische strijdkrachtenchef Valery Gerasimov en de voormalige Russische minister van Defensie Anatoly Serdyukov, in gesprekken met buitenlandse VIP’s over de hele wereld.

Smushko zelf becommentarieerde zijn nauwe relatie met Shoigu in een interview met Zvezda, een Russisch tv-station, in 2015.

“In een baan als deze is wederzijds begrip het belangrijkste”, zegt Smushko.

“Het is gemakkelijker om met Sergei Kuzhugetovich te werken [Shoigu]. Ik zit altijd links van hem… je moet vaak verschillende gezegden en spreekwoorden vertalen. Ik ben hier altijd klaar voor, hoewel natuurlijk niet alle Russische groeten eenvoudig in het Engels worden vertaald”, voegde Smushko eraan toe.

Om persoonlijker te worden, verliet Smushko’s vrouw, Nina, België met haar man.

En hoewel hij officieel niet als diplomaat in Brussel werkt en niet officieel werd uitgezet, baart zijn profiel ook zorgen.

Nina Smushko is ook afgestudeerd aan de VUMO, behaalde de rang van militair kapitein en werkte eerder als tolk om militaire officieren te bezoeken aan VUMO uit Indonesië, Maleisië en Venezuela, waar Rusland wapens exporteert.

“In Rusland, in tegenstelling tot westerse diensten, heeft spionage de neiging om in families te voorkomen”, zei een contraspionageofficier van het NAVO-land.

Ondertussen is Filippenok, officieel uitgezonden door de NAVO, mogelijk naar Brussel gestuurd om daar de Russen zelf te bespioneren, volgens zijn achtergrond.

Rusland heeft ongeveer 200 diplomaten en consulaire ambtenaren op missies in Brussel en in de op een na grootste stad van België, Antwerpen.

Filippenok is officieel de nederige eerste secretaris van de Russische NAVO-ambassade, staat op zijn Linkedin.com-profiel.

Maar hij werd in feite hoogstwaarschijnlijk naar België gestuurd om te zoeken naar verraders in de eigen gelederen van Rusland.

Spionvanger?

Filippenok, die vroeger in St. Petersburg in Rusland, volgens Russische telefoongegevens onderzocht door het Dossier Center, was lid van eenheid 55297 van de Russische binnenlandse spionagedienst, de FSB.

En die eenheid is de FSB Militaire Contra-inlichtingendienst voor het Westelijk Militair District.

Filippenok mengde zich vroeger op evenementen in de Brusselse bubbel.

Zo woonde hij in september 2018 een conferentie bij over EU-vredesopbouwmissies, georganiseerd door het Centre for European Policy Studies, een toonaangevende denktank.

Maar als hij op zoek is naar een Russische verrader, dan lijken sommige van zijn medespionnen op zoek te zijn naar een ander soort geheim.

Epishkin, die ook door de NAVO werd verdreven, lijkt geïnteresseerd in wat het Westen doet op het gebied van Big Data.

Hij studeerde af als reserve luitenant in afdeling 609 van het Moskouse Luchtvaart Instituut (MAI), dat ‘Applied Informatics’ doceert – systeemsoftware, computercommunicatiesystemen, toegepaste wiskunde, kunstmatige intelligentie en Big Data-verwerking.

Op een gegeven moment trad hij toe tot de Russische SVR buitenlandse inlichtingendienst.

En hij hangt ook regelmatig rond op evenementen in Brussel, bijvoorbeeld op het zogenaamde ‘Big Data Europe’-seminar in 2017, samen met experts uit het veld uit de EU, de VS, India en Japan, blijkt uit openbare registers.

Chesnokov, een van de acht spionnen van Rusland, heeft een vergelijkbare achtergrond.

Voor zijn aankomst in Brussel werkte hij voor Antaris-TP, een Russisch staatsbedrijf dat wetenschappelijk onderzoek doet en databases aanmaakt voor het Russische ministerie van Defensie en de FSB.

VUMO en MAI, waar Smushkin en Epishkin studeerden, zijn bekende rekruteringscentra voor Russische inlichtingendiensten.

Maar dat geldt ook voor het Moscow State Institute of International Relations (MGIMO), waar Telegin en Demekhin, ook tegengewerkt door de NAVO, hebben gestudeerd.

“In de regel beginnen recruiters vanaf het eerste jaar aandacht te besteden aan studenten, en dichter bij het verdedigen van hun diploma’s worden kandidaten uitgenodigd voor geheime gesprekken en lucratieve aanbiedingen om te werken voor het welzijn van het thuisland”, zei een Russische bron.

Telegin werkte later voor de financiële afdeling van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op buitenlandse missies, maar kreeg volgens een belastingaangifte uit 1999 officieel pinda’s betaald voor zijn werk.

“Dit is een gangbare praktijk in intelligentie: het is alsof je in één organisatie werkt, maar je krijgt [real] salaris op eigen rekening op de standplaats [for the intelligence branch]’, zei een andere Russische bron.

Telegin en Demekin bezitten appartementen in een door de overheid gebouwd complex aan de prestigieuze Rublevskoye Highway en Michurinsky Prospect in Moskou.

Sommige van hun buren zijn ook inlichtingenofficieren of militaire officieren, overheidsfunctionarissen en werknemers van de Russische staatsbanken, die naar buitenlandse ambassades of professionele plaatsingen werden gestuurd, ontdekte het Dossier Center.

Maar als het afstuderen aan VUMO, MAI of MGIMO en het bezitten van een appartement in Rublevskoye of Michurinsky deel uitmaakt van het profiel van Russische spionnen, is het niet gemakkelijk om de anderen te kiezen.

Kovalev, bijvoorbeeld, die ook uitgesloten is van de NAVO, is een Moskoviet die voor een wegtransportunie had gewerkt voordat hij naar een autodepot van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken verhuisde.

En Obukhova, die vóór haar uitzetting een ‘adviseur’ was geweest bij de Russische NAVO-ambassade, werd geboren in een arbeidersdorp in de buurt van Noginsk, in het centrum van Rusland.

Volgens het Dossier Center begon hij in 2002 met het versturen van reclamecatalogi voor een Cypriotisch-Duits bedrijf genaamd Purchase at Home.

Hij trad toe tot het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken en werd later attaché van de Russische ambassade in Ottawa.

En voordat hij naar Brussel ging, ontving hij in 2006 een gong van de Russische president Vladimir Poetin voor “zijn diensten bij het voorbereiden en houden van de bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders van de G8-lidstaten in Sint-Petersburg”.

Kapot maken

De uitzetting van de NAVO in 2021 is de vierde ronde van de afgelopen tijd.

Het onkruid wieden begon in 2009, toen de NAVO Vasily Chizhov, de zoon van de toenmalige en huidige Russische ambassadeur bij de Europese Unie Vladimir Chizhov, en een andere Russische diplomaat, Viktor Kochukov, wegens spionage uitzette.

Dat ging door in 2015, met een niet nader genoemd aantal uitzettingen – naar schatting 30 of meer – als reactie op de eerste Russische invasie van Oekraïne.

En de NAVO zette in 2018 nog zeven Russen het land uit nadat Rusland in Groot-Brittannië een van zijn eigen voormalige spionnen, Sergei Skripal, probeerde te doden met behulp van chemische wapens.

Maar ondanks dat alles, zou Rusland nog steeds veel coöperaties in België hebben.

Minstens de helft (ongeveer 100) van de geaccrediteerde Russische diplomaten zijn inlichtingenofficieren, terwijl ongeveer 100 andere Russische spionnen onder niet-diplomatieke bescherming werken in bedrijven, denktanks en NGO’s in België, volgens schattingen van westerse inlichtingenbronnen.

En Russische spionnen werken samen met Russische zakenlieden en criminelen in België, evenals EU-burgers die door Rusland zijn gerekruteerd om hun land te verraden.

De meeste van de acht Russen die in 2021 door de NAVO zijn verdreven, en degenen die nog in België zijn, zijn van de GRU of SVR.

De GRU is vooral geïnteresseerd in militaire inlichtingen en militaire technologie, terwijl de SVR de neiging heeft om politieke geheimen op te zoeken.

De GRU wordt als gevaarlijker beschouwd omdat haar agenten zijn opgeleid als soldaten en moorden en cyberaanvallen hebben uitgevoerd in Europa.

Maar de SVR is meer elite, haar officieren zijn beter opgeleid en ondergaan een langere spionageopleiding.

De uitzetting van de NAVO in 2021 was gebaseerd op informatie die werd gedeeld door de contra-inlichtingendiensten van westerse landen in de Joint Intelligence and Security Division (JIS) van de NAVO.

De NAVO creëerde de JIS in 2017 op haar hoofdkwartier in Brussel als reactie op het steeds vijandiger gedrag van Rusland en China.

De Belgische binnenlandse inlichtingendienst, VSSE, heeft de primaire verantwoordelijkheid voor het opsporen van buitenlandse spionnen op Belgische bodem, volgens overeenkomsten met de NAVO en de agentschappen van de Europese Unie.

Maar de VSSE heeft minder dan 20 contraspionageofficieren die gespecialiseerd zijn in Rusland, aldus bronnen.

En Belgische en EU-agentschappen hebben een zachtere staat van dienst dan de NAVO als het gaat om Russische agressie.

België schopte bijvoorbeeld slechts één vermeende Russische spion uit als reactie op de Skripal-aanvallen.

Maar zelfs een snelle blik op de Russische ambassades en consulaten in België door het Dossiercentrum kan enkele Russische ‘diplomaten’ identificeren die aangifte hebben gedaan bij de inlichtingendiensten in Moskou.

En EU-instellingen hebben Russische diplomaten nooit persona non grata verklaard, zei de buitenlandse dienst van de EU.

De NAVO, het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken en VSSE weigerden commentaar te geven.

Maar een EU-diplomaat legde op voorwaarde van anonimiteit uit waarom Russische spionage in België zo’n bedreiging vormde.

“Onder het diplomatieke personeel van westerse landen in de centra van internationale diplomatie bevinden zich mogelijk ook enkele vertegenwoordigers van de inlichtingendiensten”, zei hij tegen de EUobserver.

“Maar tijdens de Russische missies naar de NAVO en de Europese Unie is het aantal spionnen dat agressieve inlichtingenoperaties uitvoert zeer hoog”, zei hij.

“En je moet niet vergeten dat Rusland in de militaire doctrine en de nationale veiligheidsstrategie van Rusland de NAVO als haar belangrijkste vijand aanwijst”, voegde hij eraan toe.

“De SVR en GRU voeren politieke moorden uit, rekruteren informanten en agenten, en staan ​​per definitie 100 procent vijandig tegenover de NAVO en de EU”, zei de diplomaat.