Vroeg of laat bestaat België misschien niet meer.

Het kleine West-Europese land waar de hoofdkwartieren van de Europese Unie en de NAVO gevestigd zijn, heeft lange tijd geleden onder nationaal politiek disfunctioneren. Het land heeft het wereldrecord voor de langste tijd die nodig is om een ​​regering te vormen tijdens coalitiegesprekken, namelijk meer dan 500 dagen.

Nu dreigen de spanningen tussen Nederlandstalig Vlaanderen in het noorden en Franstalig Wallonië in het zuiden van het land met een veel grotere crisis.

In juni 2024 zullen er verkiezingen plaatsvinden. Volgens een POLITICO-enquête is de extreemrechtse partij Vlaams Belang – die van Vlaanderen een volledig onafhankelijke, afgescheiden staat wil maken – nu de grootste politieke kracht in het land.

Tom Van Grieken, die op 28-jarige leeftijd voorzitter van zijn partij werd en een belangrijke rol heeft gespeeld in het recente succes van zijn partij, is vastberaden over zijn plannen om onafhankelijkheid te bereiken als hij wint.

“Wij geloven dat België een gedwongen huwelijk is”, vertelde Van Grieken aan POLITICO op zijn kantoor in de buurt van de Europese Unie in Brussel. “Als een van hen wil scheiden, praten we er volwassen over… we moeten tot een ordelijke splitsing komen. Als ze niet met ons willen onderhandelen, zullen we dat eenzijdig doen.”

Zelfs voor de meeste van de 12,6 miljoen inwoners van het land kan de naderende apocalyps een verrassing zijn.

De hevige gevechten tussen het Vlaamstalige noorden en het Franstalige zuiden zijn de afgelopen jaren afgenomen.

Vlaamse burgers, ooit benadeeld ondanks het feit dat er meer Franstalige burgers waren, beschikken nu over de taalrechten en politieke competentie waar ze al lang naar verlangden.

“Voor veel mensen is deze strijd een strijd”, zegt Karl Drabbe, een uitgever met wortels in de Vlaamse beweging. Binnen de Belgische federale staat hebben deze gewesten nu ruime bevoegdheden op het gebied van onderwijs, landbouwbeleid en transport.

“Hier is geen grote stap voorwaarts voor nodig – integendeel,” zei Drabbe. Daarom is de bereidheid om “barricades” op te werpen voor “grote stappen in de staatshervorming” beperkt, zei hij.

Maar de leiders van het Vlaams Belang vertrouwden voor steun niet uitsluitend op hun pro-onafhankelijkheidsbeleid.

De opkomst van de rechtervleugel

In de hele EU zijn extreemrechtse groeperingen de afgelopen maanden enorm gegroeid, omdat het blok worstelt met immigratie, trage groei en hoge inflatie. Populistische en anti-establishmentpartijen hebben in deze context steun gekregen.

België is een van de Europese landen die te maken krijgt met een grote toestroom van asielzoekers, met aankomsten vergelijkbaar met de migratiecrisis van 2015.

Volgens een nieuw rapport wordt migratie in Vlaanderen gezien als de grootste zorg voor kiezers onderzoek. “Het Vlaams Belang heeft een migratiethema, dat voor veel Vlaamse kiezers heel belangrijk is”, zegt Nicolas Bouteca, hoogleraar aan de Universiteit Gent. “Dat is de belangrijkste reden voor hun succes.”

Volgens Bart De Wever, voorzitter van de Vlaams-nationalistische partij N-VA, ‘doet zich momenteel in heel Europa dezelfde trend af.’

Er is een “enorme golf van onbehagen” onder burgers die zich “economisch in de steek gelaten voelen door hun eigen elite”, vertelde hij aan POLITICO. “En hoewel je misschien denkt dat het oneerlijk is, is het de rechtervleugel die er misbruik van maakt.” In opiniepeilingen is zijn partij, N-VA, nu de tweede grootste partij van Vlaanderen, na het Vlaams Belang.

Potentiële kiezers voor het Vlaams Belang zien migratie als belangrijkste politieke kwestie, gevolgd door belastingen en de economie. Hervormingen in België zijn voor hen minder relevant, blijkt uit hetzelfde onderzoek.

België is op een chaotische en ongeplande manier ontstaan ​​– en stomen, in het Brusselse dialect. Is het mogelijk dat de ondergang van het land ook onbedoeld plaatsvond omdat de kiezers simpelweg de migratie wilden aanpakken?

Van Grieken zei dat niemand zich niet bewust was van de steun van zijn partij voor de Vlaamse onafhankelijkheid. “Het is niet zo dat mensen het niet weten. “Dat is het eerste punt van ons programma”, zei hij. Van Grieken erkende dat niet al zijn kiezers emotioneel geraakt zouden worden door het idee van onafhankelijkheid. “Maar ik weet dat iemand die tegen de onafhankelijkheid is, niet op mijn partij, of op de N-VA, zal stemmen.”

De weg naar echtscheiding

De strategie van Van Grieken is om tegen de verkiezingen van komende juni de grootste partij van Vlaanderen te worden, wat hem het voorrecht zou geven om zijn coalitiepartners in de Vlaamse regering te kiezen. Ideaal voor hem zou dat N-VA zijn. Vervolgens zal de Vlaamse regering een soevereiniteitsverklaring uitvaardigen om de Franstalige coalitiepartners te dwingen te onderhandelen over het einde van België zoals het vandaag bestaat.

Er waren obstakels, ook al won Van Grieken. Binnen de N-VA bestonden er felle meningsverschillen is om een ​​regering te vormen met het Vlaams Belang. Een dergelijke stap zou een tien jaar durende belofte van Belgische politieke groeperingen verbreken om niet samen met extreemrechts te regeren. Zelfs als de N-VA de beslissende stap zet om met extreemrechtse groeperingen samen te werken, is het onwaarschijnlijk dat de Franstalige kant van de Belgische politiek, althans in eerste instantie, aan de onderhandelingstafel aanwezig zal zijn.

Alle genomen stappen zouden echter verdere politieke instabiliteit in België veroorzaken, en dit zou de onafhankelijkheid kunnen helpen bevorderen.

De Belgische premier Alexander De Croo, die momenteel leiding geeft aan een ongemakkelijke coalitie van zeven partijen, kwam na de verkiezingen van 2019 aan de macht.

De stemming volgde op een moeizame zoektocht van vijfhonderd dagen naar een regeerakkoord, en De Croo heeft sindsdien moeite om de regerende partijen op één lijn te houden over belangrijke kwesties.

Het afnemende aantal partijen in het centrum bij de verkiezingen van volgend jaar zal het vormen van een nationale coalitieregering nog moeilijker maken. Ivan De Vadder, een ervaren politiek verslaggever die verschillende boeken over de Belgische politiek heeft geschreven, is bang dat dit een vicieuze cirkel zal creëren.

“De meeste mensen kijken naar de Vlaamse overheersing, omdat je in begrijpelijke schaaktermen over de zetten kunt praten”, zei hij. “Voor mij is wat er op federaal niveau zou gebeuren veel explosiever, omdat je het risico loopt op een totale blokkade van politieke instellingen… Dit is veel explosiever voor het voortbestaan ​​van België dan het idee dat Vlaanderen de onafhankelijkheid uitroept.”

Van Grieken pakte het punt. “Het was niet omdat er een Vlaams-nationale partij was die België deed ontploffen. Omdat België niet functioneert is er een Vlaams-nationale partij.”

Pieter Haeck leverde een bijdrage aan de verslaggeving.