Wijd open voor wereldhandel, nieuw geld genererend, diep religieus en enthousiast over wetenschap en technologie – Vlaanderen kan het Texas van de 16e eeuw worden genoemd. Zijn onbezonnen en flamboyante schildertraditie is het onderwerp van “Saints, Sinners, Lovers, and Fools: 300 Years of Flemish Masterworks”, een uitgebreid onderzoek dat nu in Kunstmuseum van Dallas.

Vanuit de stad Antwerpen in wat nu België is, stroomde de handel op en neer over de Schelde naar de Noordzee en de rest van de wereld, en verspreidde daarmee de roem van de Vlaamse schilders. Ze stonden bekend als meesters van het nieuwe medium olieverf, dat een ongekend niveau van fijne details mogelijk maakte in vergelijking met het oudere medium eitempera.

Olieverfschilderijen uit de 16e en 17e eeuw belichten veel (maar niet alle) hoogtepunten van de show, die is onderverdeeld in zes thematische secties – over religie, portretten, wetenschap, domheid, emotie en verwondering. Samen brengen deze de verschillende functies over die kunst in de vroegmoderne Vlaamse samenleving zou kunnen hebben.

De eerste twee secties over religie en portretten, respectievelijk getiteld “God zit in de details” en “Van God tot het individu”, benadrukken het soort serieuze, grootschalige schilderkunst dat bekend is bij traditionele lessen kunstgeschiedenis. Zo sterft de bijna naakte Sint-Sebastiaan van Anthony van Dyck majestueus en dramatisch, doorboord door een pijl, terwijl de beschermheren en heiligen van Pieter Coecke van Aelst Drieluik met Aanbidding der Wijzen kijk eerbiedig naar de Maagd Maria en het Christuskind in het midden.

Ondertussen geeft het gedeelte over portretten, ‘Van God tot het individu’, kijkers een goed beeld van de ambitie en het zelfbeeld van de opdrachtgevers die al deze kunsten financieren: de welvarende burgerlijke kooplieden. Zonder verder oponthoud Portret van een vrouw, door Catharina van Hemessen, en Elegant stel in een kunstkast, van Pieter Neefs II en Gillis van Tilborgh, straalt zelfvertrouwen uit en trots op hun prestaties en sociale status.

De andere vier delen die aspecten van de beeldcultuur onderzoeken, zijn echter minder somber en geven de voorstelling een uitgesproken Vlaams tintje. Het gedeelte over wetenschap (“Exploring the World”) laat zien hoe het nieuwe medium prentkunst de reproductie van afbeeldingen op een veel grotere schaal mogelijk maakte dan mogelijk was met zeldzame en dure schilderijen. Prenten kunnen gemakkelijk nieuwe ideeën en wetenschappelijke ontdekkingen communiceren, zoals de anatomische studies van Andreas Vesalius en het boek van Rembert Dodoens met 1.300 botanische exemplaren, of met de boeken van Nicolaes Visscher en Hessel Gerritsz. Kaart van Noord- en Zuid-Holland als leeuw (Leo Belgicus).

Terwijl wetenschappers en onderzoekers een rationeel begrip van de wereld nastreven, illustreert het begeleidende gedeelte van de tentoonstelling over “het nastreven van wonderen” de praktijk van het verzamelen van “curiosa”. Dit kan alles zijn dat de aandacht trekt van een geïnteresseerde koper, van schelpen, koraal en edelstenen tot oude artefacten, tentoongesteld volgens de smaak van verzamelaars in plaats van door een systematische organisatie.

Het meest vermakelijke deel van de show is “The Fool in the Mirror”, dat bezoekers kennis laat maken met een verscheidenheid aan gekke en excentrieke personages die thuis zouden zijn in een komedie van Adam Sandler of Will Ferrell. Terwijl dwazen of narren aan koninklijke hoven misschien de taak hadden gekregen edelen te vermaken door hun nobele pretenties belachelijk te maken, breidden schilderijen met het thema domheid dit principe uit naar het grote publiek en lieten ze de belachelijke kant van sociale conventies zien. Dwazen komen binnen Gekookt: de wereld voedt veel idioten van Jan Matsys, de één kauwend op een lepel en de ander met een vinger in zijn neus duwend, de kijker uitdagend hem serieus te nemen. En de cijfers erop Stil van Quentin Matsys, de een met een bolle neus en een zelfvoldane grijns, de ander met een blote kont, zou thuis zijn met een bumpersticker of een Facebook-memepost. De dwaasheid van het genre lijkt veel meer op de moderne amusementscultuur dan de ernst van een traditioneel kunstmuseum.

Het kunstwerk hier is afkomstig uit de collectie van de 12-jarige Phoebus Foundation, die onderzoek en tentoonstellingen sponsort van een breed scala aan kunst (van Koptisch textiel tot hedendaagse installaties). Opgericht door Fernand Huts, hoofdondernemer van een multinationaal logistiek bedrijf gevestigd in Antwerpen, is Phoebus een levend voorbeeld van de Vlaamse commerciële traditie, maar maakt ook trots reclame voor “Angelsaksische inspiratie”, ontleend aan particuliere filantropische tradities in Engelssprekende landen. . In alle opzichten, zowel spiritueel als materieel, vindt de collectie een gastvrij thuis in Dallas.

Details

“Saints, Sinners, Lovers and Fools: 300 Years of Flemish Masterworks” loopt tot en met 25 juni in het Dallas Museum of Art, 1717 N. Harwood St. $ 24 volwassene, $ 22 militair en senior, $ 20 student, gratis voor leden en kinderen van 11 jaar en jonger. 214-922-1803. dma.org.