Een bronzen beeld van de 19e-eeuwse Belgische koning Leopold II in het centrum van Brussel zou kunnen worden omgesmolten en veranderd in een monument voor de miljoenen die stierven tijdens zijn brute heerschappij in Belgisch Congo en andere slachtoffers van het kolonialisme, aldus een groep experts.

Een groep historici, architecten en andere specialisten, in opdracht van de lokale overheid van Brussel, suggereerde ook een tweede optie voor het brons van Leopold II: het creëren van een openluchtbeeldentuin om ruiterwerken te huisvesten, samen met andere controversiële monumenten voor figuren van de koloniale Verleden.

Beide scenario’s worden voorgesteld in het 256 pagina’s tellende rapport over de “dekolonisatie” van de openbare ruimte in de Belgische hoofdstad, in opdracht van Brussel nadat de Black Lives Matter-protesten in 2020 door de stad raasden.

Het ruiterstandbeeld van Leopold II, vlakbij het Koninklijk Paleis, werd een vlampunt voor demonstranten tijdens de grootste demonstratie tegen racisme in Brussel die aanwezigen zich kunnen herinneren.

Brussel heeft een aantal monumenten en straten die vernoemd zijn naar de mannen die eind 19e eeuw het Belgische rijk bouwden, “de strijd om Afrika”. Koning Leopold II bestuurde Congo als zijn persoonlijk leengoed van 1885 tot 1908, toen miljoenen mensen stierven door wrede behandelingen, honger en ziekte. De Belgische staat nam de controle over Congo over van 1908 tot 1960, verwierf na de eerste wereldoorlog kolonies in het moderne Rwanda en Burundi uit Duitsland.

De koloniale erfenis van België, met inbegrip van geweld tegen Afrikaanse bevolkingsgroepen, diefstal van natuurlijke hulpbronnen en racisme tegen zwarten, zijn “vastgestelde historische feiten die België niet altijd heeft erkend en volledig heeft erkend”, aldus het rapport.

De groep beveelt niet aan om alle wetten te schrappen, maar stelt voor om per geval te bekijken wat er met de wetten moet worden gedaan. Sommige monumenten kunnen worden verplaatst naar een museum of beeldenpark; andere kunnen worden hernoemd of in een context worden geplaatst met informatieborden.

“Een gedekoloniseerde openbare ruimte is niet een ruimte waar alle sporen van kolonialisme zijn uitgewist”, zegt het rapport, “maar vrij van materiële elementen die asymmetrische relaties tussen voormalige blanke ‘burgers’ en voormalig gekoloniseerde zwarten bevorderen. , het bestendigen van racistische ideologieën en ongelijkheid”.

Het Jubelpark, een monumentale groene ruimte die werd gebouwd om de 50ste verjaardag van de Belgische staat te vieren, gefinancierd door de rijkdom die voortvloeit uit het rubber van Congo, moet worden herbouwd, stelt de expertgroep. Een monument in het park voor de “Belgische pioniers” van de kolonie zou omgedoopt moeten worden tot “deconstructiemonument van de Belgische koloniale propaganda”, stelden ze voor.

De expertgroep heeft ook gedenktekens voor slachtoffers van het kolonialisme voorgesteld, evenals een museum of documentatiecentrum waar mensen meer te weten kunnen komen over het keizerlijke verleden van België.

Het waarschuwde echter voor het veranderen van namen door openbare stemming, maar benadrukte de furore toen de Leopold II-tunnel in Brussel in 2021 werd hernoemd naar de overleden Belgische zangeres Annie Cordy.

De zanger, die in 2020 stierf, stond bovenaan de openbare stemming om de tunnel te hernoemen, maar de keuze was controversieel. Sommigen hebben zijn oude hit Hot Chocolate bekritiseerd vanwege de gewelddadige raciale stereotypen, hoewel zijn familie heftig ontkent dat hij racistische bedoelingen had. Anderen betreuren de beslissing om de tunnel in het tweetalig Brussel te noemen, naar een zanger die veel beter bekend is onder Franstalige Belgen dan Nederlandstaligen. Terwijl fans zeiden dat de beslissing om de tunnel een “lelijke, vuile” naam te geven een “belediging voor zijn nagedachtenis” was.

Pascal Smet, de minister belast met stedenbouw voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, zei dat de groep een genuanceerde benadering had gekozen in de omgang met koloniale monumenten. “Het makkelijkste was om alle standbeelden weg te doen, maar daar hebben ze niet voor gekozen”, zei hij.

“Natuurlijk weten we allemaal dat individuen die tegenwoordig in onze steden wonen, niemand verantwoordelijk is voor kolonisatie, dus er is geen sprake van wangedrag, maar het is een kwestie van collectieve verantwoordelijkheid”, zei hij. “Ik denk dat het heel belangrijk is, vooral in het tijdperk waarin we nu leven … om niet verstrikt te raken in de geschiedenis, maar om de geschiedenis te begrijpen.”

Veel Brusselaars beseffen het belang van sommige monumenten en straatnamen uit het koloniale tijdperk niet, zei hij. Hij realiseerde zich niet dat de grote snelweg, de rue Général Jacques, verbindingen had met Congo. De straat herdenkt Jules Jacques, die een strafexpeditie organiseerde tegen Congolese arbeiders die weigerden Belgisch versleten rubber in te zamelen, maar die later tijdens de Eerste Wereldoorlog als nationale held werd gevierd.

Smet, die de vergunning voor het oprichten en afbreken van de monumenten ondertekende, hoopt in september een actieplan te publiceren, met de eerste beslissingen over individuele monumenten tegen het einde van het jaar.

Een gedenkteken voor de slachtoffers van de kolonisatie zou gefinancierd kunnen worden door de Belgische publieke sector en bedrijven die profiteren van het rijk, stelde hij voor. Het is duidelijk dat er “iets moet gebeuren” met het standbeeld van Leopold II in het centrum van Brussel, maar verder debat is nodig, zei hij.

De Belgische federale overheid, eigenaar van het bronzen centrum Leopold II in Brussel, zal de uiteindelijke beslissing nemen, terwijl de keuze van de straatnamen grotendeels berust bij de lokale autoriteiten in de 19 Brusselse gemeenten.

Smet beloofde dat het rapport niet zou wegkwijnen. “Het wordt geen rapport dat we hebben en zeggen ‘ahh dat is interessant’ en dan zetten we het op de plank. Dit wordt een rapport dat opgevolgd moet worden.”