Structurele barrières verhinderen dat migranten die in België wonen toegang hebben tot PrEP, zelfs als ze bereid zijn hiv-preventiemedicijnen te gebruiken. Uit een onderzoek uitgevoerd door Ella Van Landeghem van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen en collega’s blijkt dat het gezondheidszorgsysteem en het PrEP-vergoedingsmodel van het land barrières vormen voor migranten zonder papieren en mensen die in financiële problemen verkeren.

De meerderheid van de PrEP-gebruikers in België zijn mannelijke burgers die seks hebben met mannen; er is een verschil in gebruik vergeleken met migrantenmannen en transgendervrouwen die seks hebben met mannen. PrEP is beschikbaar via HIV-klinieken tegen een terugbetaalbare prijs voor Belgische burgers en sommige gedocumenteerde migranten. Migranten zonder papieren hebben recht op beperkte dringende medische hulp; elke gemeente in België stelt hiervoor haar eigen subsidiabiliteitscriteria vast. Deze criteria zijn niet openbaar beschikbaar en het kan weken of zelfs maanden duren voordat iemand de uitkomst van zijn verzoek om medische hulp kent.

Aan het leren

Het team wilde begrijpen hoe je het PrEP-gebruik kunt vergroten onder migrantenmannen en transgendervrouwen die seks hebben met mannen. Ze interviewden 23 migranten die PrEP hadden gebruikt of waarvan bekend was dat ze risico liepen op HIV, maar nooit PrEP hadden gebruikt. Ze werden gerekruteerd via klinieken voor seksuele gezondheidszorg of organisaties die actief zijn op het gebied van hiv-preventie en ondersteuning van sekswerkers.

De interviews vonden plaats in het Arabisch, Nederlands, Engels, Frans of Spaans. Alle deelnemers zijn geboren buiten België. Ze komen uit verschillende regio’s, waaronder Midden- en Zuid-Amerika (n=7), Noord-Afrika (n=6) en het Midden-Oosten (n=6). Ongeveer twee derde verblijft minder dan tien jaar in België. Hun verblijfsstatus was gedocumenteerd (n=16), ongedocumenteerd (n=6) of asielzoeker (n=1).

Van de 23 geïnterviewde migranten was er één een transgendervrouw en de rest (n=22) waren cisgendermannen die seks hebben met mannen. Ze identificeren zich niet allemaal als homo, maar de meesten hebben hun geboorteland verlaten vanwege hun seksuele geaardheid. De helft van de groep rapporteerde ervaring met sekswerk of transactionele seks. Zes van de 23 respondenten hadden nog nooit PrEP gebruikt.

Ook spraken de onderzoekers met acht professionals. Ze werken in het maatschappelijk werk, de verpleging of doen vrijwilligerswerk bij maatschappelijke organisaties.

PrEP informatie, verwachtingen en acceptatie

Bij deze migrantengroep is de bekendheid met PrEP over het algemeen hoog. De meerderheid van de geïnterviewde mensen had PrEP gebruikt, dus ze kenden en accepteerden de effectiviteit ervan. Verschillende deelnemers beschreven de geruststelling die zij kregen door het nemen van medicijnen en het ondergaan van medische onderzoeken.

Eén deelnemer vertelde dat maatschappelijke verwachtingen en een specifiek verlangen om deel uit te maken van de Belgische homocultuur hem ertoe brachten PrEP te gebruiken:

“Op dit moment maak je geen deel uit van deze samenleving. Dus we proberen elke kleine stap te zetten om onszelf te verbeteren en deel uit te maken van deze samenleving… Welke stap mij ook helpt als nieuw onderdeel van deze samenleving, om meer geaccepteerd te worden, om succesvoller te zijn, ik zal het doen. En als homoseksuele man is het nemen van PrEP een kleine stap die ik kan zetten.” – PrEP-gebruiker

Voor degenen die nog geen toegang hebben gehad tot PrEP: taalbarrières en scepsis over de effectiviteit van PrEP zijn barrières:

“Ik denk gewoon niet dat het erg geloofwaardig is dat het je daadwerkelijk beschermt. Er is geen fysieke barrière, je kunt het niet zien. Terwijl je het met een condoom duidelijk kunt zien.” – Heb nog nooit PrEP gebruikt

Professionals concentreerden zich op andere barrières, zoals hoe zelfeffectiviteit en waargenomen stigma PrEP-gebruik belemmeren:

“Hij [clinic] heel bekend als HIV-kliniek… Soms zie je zelfs mensen aankomen [something else]. Maar tot hier dragen ze een mondmasker en bedekken deze. Gewoon omdat ze niet gezien willen worden. Omdat ze bang zijn dat mensen over hen gaan roddelen.” – Professioneel

“Er zijn mensen die geen PrEP willen gebruiken of geen hiv-medicatie willen slikken, omdat het voor hen altijd een bevestiging is dat ze een risico nemen, of dat ze hiv-positief zijn.” – Professioneel

Ondersteunende factoren en structurele barrières

Deelnemers deelden ervaringen met betrekking tot de impact van structurele barrières, zoals het niet Belgisch staatsburger zijn of het niet beschikken over de nodige migratiedocumenten om toegang te krijgen tot terugbetalingsregelingen.

“Ik weet dat het gezondheidszorgsysteem heel goed is, omdat ik vrienden heb die Belgische papieren of documenten hebben [other European country] documenten en daar worden ze goed verzorgd. Maar voor ons, immigranten zonder papieren, … is het moeilijk, zelfs onmogelijk om naar een dokter of een ziekenhuis of iets dergelijks te gaan.” – PrEP-gebruikers

“Ik hoorde ook van mijn vrienden dat condooms duur waren, maar ze waren gratis, dus ik vond het niet geschikt voor mij.” – Heb nog nooit PrEP gebruikt

Ruim de helft verkeert in een precaire situatie. Het gebrek aan juridische documenten belemmert de toegang tot werkgelegenheid, huisvesting en gezondheidszorg. Eén deelnemer maakte zich zorgen over de meeste formele instellingen en een andere deelnemer maakte zich zorgen over het feit dat hem de toegang tot PrEP zou worden ontzegd vanwege eerdere ervaringen in de gezondheidszorg.

“Misschien omdat als je hier gratis en zonder brief komt, de mensen bang zijn, ze niemand vertrouwen. Dus in plaats van om hulp te vragen, zijn ze bang om iets te zeggen.” – PrEP-gebruikers

“Als afgewezen persoon is dit moeilijk voor mij. Ik had nierstenen en de ambulance bracht me niet naar het ziekenhuis… De operatie had meteen moeten gebeuren, maar dat gebeurde toch [the reception centre] weigerde omdat de operatie duur was.” – Heb nog nooit PrEP gebruikt

Zelfs toen ze toegang kregen tot PrEP, spraken de deelnemers over de barrières die nog steeds bestaan ​​in dit systeem, vooral voor degenen die financieel onzeker zijn:

“De procedure duurt te lang voor onze samenleving. Er is een wachtlijst, die voor hen vaak te lang is. Dan moet je gaan bloed laten prikken… Dan krijg je een tweede afspraak, een maand later, maar je PrEP is nog steeds niet begonnen, maar je hebt ondertussen al zo’n 3,5 maand de tijd gehad – en je hebt geen het nog. Omdat ik geen enkele voorbereiding heb gedaan… Ik denk dat dat voor hen al een drempel is, en voor de gemiddelde homoseksuele man uit de middenklasse is dat geen probleem.” – professioneel

“Als je geen zorgverzekering hebt, kun je geen PrEP krijgen. Want PrEP… bijna 100 euro of meer. Maar als je een zorgverzekering hebt, krijg je die vanaf 8 euro of 12 euro” – PrEP-gebruikers

Slechts een klein aantal van de geïnterviewden kwam niet in aanmerking voor terugbetaalbare PrEP en de deelnemers waren zich zeer bewust van PrEP, dus hun ervaringen weerspiegelen mogelijk niet die van andere migranten die weinig of geen interactie hadden met de Belgische gezondheidszorgdiensten. Slechts één deelnemer was een transgendervrouw, dus de bevindingen geven vooral inzicht in de ervaringen van mannelijke migranten die seks hebben met mannen.

Deze studie benadrukt dat zelfs degenen die op de hoogte zijn van PrEP en bereid zijn het te gebruiken, gehinderd worden door structurele en sociaal-economische factoren. Dit geldt vooral voor migranten zonder papieren die zich zorgen kunnen maken over de impact op hun verblijfsstatus en voor degenen (zelfs als ze wel gedocumenteerd zijn) die mogelijk in financiële moeilijkheden verkeren.

De auteurs benadrukken het belang van het erkennen van diversiteit onder migranten. Structurele factoren kunnen een grotere invloed hebben op de toegang tot PrEP dan veronderstelde culturele invloeden, zoals blijkt uit onderzoek naar de toegang tot PrEP onder migrantenvrouwen in België. Vrije en eerlijke toegang tot PrEP is de sleutel tot het verkleinen van de HIV-kloof tussen Belgische burgers en niet-burgers.