Volgens een nieuw rapport dat vandaag door het Regionaal Bureau voor Europa van de WHO is gelanceerd, behoort het aandeel huishoudens met zeer hoge gezondheidszorguitgaven in België momenteel tot de hoogste in West-Europa. Er worden echter concrete stappen gezet om deze uitdaging aan te pakken – een uitdaging die wordt gedeeld door veel andere landen in de Europese regio van de WHO.

Enorme uitgaven aan gezondheidszorg zorgen ervoor dat een huishouden zich niet langer de basisbehoeften – voedsel, huisvesting en verwarming – kan veroorloven, omdat het de gezondheidszorg uit eigen zak moet betalen.

Volgens het rapport hebben bijna 260.000 Belgische huishoudens in 2020 te maken gehad met buitensporige gezondheidszorguitgaven, het meest recente jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn. Dit cijfer komt neer op 5,2% van alle huishoudens, maar het aantal stijgt tot 8% voor huishoudens met aan het hoofd een werkloze en 12% voor huishoudens in het armste vijfde deel van de bevolking.

De nieuwe analyse, opgesteld in samenwerking met het Belgische Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) en met financiering van de Europese Unie (EU), toont aan dat de enorme uitgaven aan gezondheidszorg in België meer worden gedreven door rechtstreekse betalingen voor medische producten (bijv. , brillen, kunstgebitten en prothesen) dan in veel andere landen. Voor arme huishoudens worden deze uitgaven voornamelijk bepaald door poliklinische medicijnen, diagnostische tests en poliklinische zorg.

“Uit cijfers van 2020 blijkt dat 1 op de 20 Belgische huishoudens financiële problemen ondervond als gevolg van eigen gezondheidszorgkosten. Dat is een serieus probleem. “De Belgische regering heeft onlangs belangrijke stappen gezet om de financiële bescherming te versterken, maar het nog verder verlagen van de gezondheidszorgbetalingen – vooral voor mensen met een laag inkomen – moet een prioriteit blijven”, aldus Regionaal Directeur voor Europa van de WHO, Dr. Hans Henri P. Kluge. “Voortdurende inspanningen om mensen te beschermen tegen de kosten van levensonderhoud die veel huishoudens in België, en breder in Europa als geheel, treffen, zullen de volksgezondheid verbeteren en de gezondheidszorgsystemen versterken.”

Gaten in de betaalbare toegang tot gezondheidszorg

De vele factoren die de betaalbare toegang tot gezondheidszorg belemmeren – en een disproportionele impact hebben op arme huishoudens – weerspiegelen de complexiteit van het dekkingsbeleid in België. Bijvoorbeeld:

• Voor alle gezondheidszorgdiensten geldt een complex systeem van gebruikersvergoedingen (eigen bijdragen).
• Hoewel er verschillende mechanismen bestaan ​​om mensen tegen eigen bijdragen te beschermen, worden sommige van deze mechanismen niet automatisch geïmplementeerd en zijn ze dus niet zo effectief als ze zouden kunnen zijn. Bovendien bestaat er geen algemene uitsluiting van eigen bijdragen voor huishoudens met een laag inkomen.
• Sommige poliklinische zorg is nog steeds onderworpen aan terugbetaling met terugwerkende kracht (wanneer mensen de volledige prijs betalen op de plaats van gebruik en een gedeeltelijke vergoeding ontvangen van hun ziekenfonds), wat niet gebruikelijk is in de gezondheidszorgstelsels van de EU.
• De door de overheid gefinancierde dekking van tandheelkundige zorg, medische producten en zelfzorggeneesmiddelen blijft ontoereikend.
• Minstens 1% van de bevolking (ongeveer 115.000 mensen) heeft geen sociale ziektekostenverzekering, oplopend tot ongeveer 2% in het Brussels Gewest en onder jongvolwassenen.

Uit dit nieuwe rapport blijkt dat de regering zich bewust is van deze problemen en belangrijke stappen heeft ondernomen om deze aan te pakken – bijvoorbeeld:

• procentuele betalingen (wanneer gebruikers een deel van de prijs van een dienst betalen) vervangen door vaste betalingen voor bezoeken aan huisartsen of specialisten;
• het beperken van de saldofacturatie (wanneer zorgaanbieders meer mogen vragen dan de prijs die door de sociale ziektekostenverzekering is vastgesteld) in ziekenhuizen;
• het elimineren van retrospectieve vergoedingen voor huisartsendiensten in bevolkingsgroepen met lage inkomens en het toestaan ​​van alle poliklinische zorgverleners om op vrijwillige basis uitkeringen in natura aan te bieden;
• versterkt de jaarlijkse limieten voor eigen bijdragen door het maximumbedrag dat iemand met een laag inkomen zelf moet betalen, te verlagen.

Onlangs heeft de regering aanvullende maatregelen genomen om het publiek – vooral degenen in kwetsbare situaties – te beschermen tegen rechtstreekse betalingen. De jaarlijkse limieten voor eigen bijdragen zijn bevroren, in plaats van te stijgen met de inflatie; de dekking van tandheelkundige zorg en eerstelijns geestelijke gezondheidszorg is uitgebreid; en er worden stappen ondernomen om de saldofacturering in de ambulante zorg te beperken.

Vereenvoudig het dekkingsbeleid om de armste huishoudens te beschermen

Het Regionale Bureau voor Europa van de WHO verwelkomde deze veranderingen en deed aanbevelingen om de resterende uitdagingen aan te pakken, waaronder:

• een einde maken aan de terugbetaling met terugwerkende kracht voor alle gezondheidszorgdiensten;
• verdere beperking van de saldofacturering voor alle instellingen;
• breidt de jaarlijkse limieten voor eigen bijdragen voor alle gezondheidszorgdiensten uit en verlaagt deze nog verder voor mensen met een laag inkomen;
• elke in aanmerking komende persoon automatisch recht geven op een grotere vergoeding (lagere eigen bijdrage) om administratieve belemmeringen voor inschrijving weg te nemen; uit onderzoek blijkt dat de acceptatie van verlaagde eigen bijdragen vrijwel universeel is wanneer deze automatisch worden verstrekt, maar zeer laag wanneer mensen deze moeten aanvragen;
• huishoudens met een laag inkomen vrijstellen van alle eigen bijdragen;
• het versterken van de prijsregulering voor medische producten die niet onder de sociale ziektekostenverzekeringen vallen;
• ervoor te zorgen dat de sociale ziektekostenverzekeringen de gehele bevolking dekken.

“Naast het verminderen van de onvervulde behoeften en de financiële problemen voor huishoudens met lage inkomens, zullen deze stappen het gezondheidszorgsysteem eerlijker en minder ingewikkeld maken voor mensen die gebruik maken van gezondheidszorgdiensten”, zegt Dr. Natasha Azzopardi-Muscat, directeur van de afdeling Country Health Policy and Systems, WHO Regional Office voor Europa. “De lessen die we in België hebben geleerd, zijn nuttig voor andere landen in onze regio die hun eigen uitdagingen met enorme gezondheidszorguitgaven willen overwinnen en de toegang van iedereen tot gezondheidszorg willen verbeteren.”

Over rapporten

Dit rapport beoordeelt de mate waarin mensen in België financiële moeilijkheden ondervinden wanneer zij gebruik maken van gezondheidszorgdiensten (inclusief medicijnen) en de onvervulde behoeften die worden veroorzaakt door financiële belemmeringen voor de toegang daartoe. Dit rapport maakt gebruik van microdata uit de huishoudbudgetenquête die het CBS om de twee jaar uitvoert van 2012 tot 2020 (het laatste jaar waarin de gegevens beschikbaar zijn); gegevens over de onvervulde behoefte aan gezondheidszorg en tandheelkundige zorg uit de EU-statistieken over inkomens en levensomstandigheden tot 2021 (het laatste jaar waarin de gegevens beschikbaar zijn); en gedetailleerde informatie over het dekkingsbeleid (de manier waarop de gezondheidszorgdekking wordt ontworpen en geïmplementeerd) tot en met 2022. De nadruk ligt op drie hoofddimensies van het dekkingsbeleid: bevolkingsdekking, servicedekking en gebruikersvergoedingen (eigen bijdragen).

Over het WHO Regionaal Bureau voor Europa

Financiële bescherming vormt de kern van de universele gezondheidszorgdekking, die de kern vormt van het Europese werkprogramma, het strategische raamwerk van het Regionaal Bureau, dat wordt ondersteund door alle 53 lidstaten in Europa en Centraal-Azië. Het is een indicator van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen en onderdeel van de Europese pijler van sociale rechten.

Het regionale kantoor houdt toezicht op de financiële bescherming via het WHO Barcelona Office for Health Systems Financing. Het WHO-kantoor in Barcelona biedt op maat gemaakte technische bijstand aan landen om onvervulde behoeften en financiële problemen te verminderen door lacunes in de dekking te identificeren en aan te pakken.

Het rapport over België werd opgesteld door het WHO-kantoor in Barcelona in samenwerking met nationale experts van het KCE, met financiële steun van de Europese Unie. De inhoud van het rapport valt uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van de WHO en er kan niet van worden uitgegaan dat deze de standpunten van de Europese Unie weerspiegelt.

In juni 2023 zal het regionale kantoor een regionaal rapport over financiële bescherming uitbrengen, waarin de betaalbare toegang tot gezondheidszorg in meer dan 40 landen in de Europese regio wordt vergeleken.

Over KCE

KCE is een onafhankelijk onderzoekscentrum dat wetenschappelijk advies geeft over onderwerpen die verband houden met de gezondheidszorg. De missie van het KCE is beleidsmakers adviseren over beslissingen met betrekking tot gezondheidszorg en ziekteverzekeringen, gebaseerd op wetenschappelijk en objectief onderzoek. Het KCE is een adviesorgaan en is niet betrokken bij het besluitvormings- of implementatieproces.