Speelplaats geen psychologisch drama, maar het zou kunnen. Het schokkende speelfilmdebuut van de Belgische regisseur Laura Wandel duikt rechtstreeks in de wereld van schoolgaande kinderen en observeert hun dynamiek met huiveringwekkende precisie. Het bestudeert genereus zijn onderwerpen – kinderen, pesterijen, volwassenen die omgaan met de implicaties van het laatste – en trekt angstaanjagende conclusies over de natuur van Darwin vanuit een ogenschijnlijk mooie omgeving.

De film, die dit jaar in première ging in de sectie Un Certain Regard van Cannes en onlangs werd aangekocht door Film Movement, opent gepast op de eerste schooldag. Terwijl de kinderen door de poorten rennen, verlangend om te ontsnappen aan de waakzame blik van hun ouders, worstelt Nora (Maya Vanderbeque), de hoofdrolspeler, om afscheid te nemen van haar vader (Karim Leklou). De nervositeit van de 7-jarige was duidelijk en het was niet gemakkelijk om gestild te worden door de geruststellende woorden van zijn vader. Hij is, in tegenstelling tot zijn minder bezorgde oudere broer, Abel (Gunter Duret), de nieuweling.

Nora belandt op haar basisschool in een vreemde wereld. Met de hulp van cameraman Frédéric Noirhomme fotografeerde Wandel Speelplaats vanuit het oogpunt van Nora — een gewaagde keuze die gepaard ging met een bedwelmend verhaal. De wereld ziet er anders uit, dreigender, vanuit het oogpunt van een viervoetig kind. Volwassen lichamen worden reuzen; een overvolle schoolhal, vol energie, chaotisch; de cafetaria is een woud van impliciete sociale gebruiken; en speeltuinen zijn gevaarlijk terrein. Na haar ochtendles probeert Nora tijdens de lunch met haar zus te gaan zitten, maar wordt afgewezen door een leraar. De onstoffelijke stem stond erop dat hij met zijn vrienden zou eten.

De pauze bleek het engste deel van de dag te zijn. Aanvankelijk zonder vrienden, klampt Nora zich vast aan Abel, die er vandoor gaat met de menigte oudere pestkoppen. Hij verzette zich herhaaldelijk tegen zijn pogingen om te spelen en waarschuwde dat als hij niet bij hem weg bleef, hij een doelwit zou kunnen worden.

Maar het was Abels lot dat veranderde. Een paar dagen later ontdekt Nora dat de “vriend” van haar zus haar slaat. Eerst probeerde hij ze zelf tegen te houden en vroeg toen aan zijn broer om zich te verdedigen. Hij zei haar alleen dat ze zich niet moest bemoeien of klagen.

Abels situatie dwingt Nora voor een steeds gecompliceerder dilemma te komen, dat door Wandels deskundige wordt aangepakt. Het perspectief van een kind innemen kan riskant zijn. “Als schrijvers zich te veel identificeren met het karakter van hun kind, worden zowel onschuld als ervaring misselijkmakend”, criticus Margo Jefferson schrijven in 2004. “Dramatisch zijn volwassenen ook te simpel. Er zijn immers veel kinderen die niet kunnen zien of ervoor kiezen niet te zien.” Jefferson verwijst naar toneelstukken, maar zijn analyse geldt ook voor film, die ook de neiging heeft om het perspectief van het kind te misbruiken. Speelplaats vermijdt dit probleem door Nora’s ervaring serieus te nemen, wat resulteert in een verhaal dat goed klinkt, ook al lijkt het soms wazig.

Abel redden betrekt Nora erbij, en de plannen die ze bedenkt veranderen naarmate ze zich meer bewust wordt van en gewend raakt aan de regels van de speelplaats – en de school. In het begin probeert hij de leraren en begeleiders te waarschuwen, maar ze zijn afgeleid, komen te laat ter plaatse of zijn incompetent en beweren dat vechten op Abels leeftijd (wat nooit in de film wordt vermeld) normaal is.

Begrijpelijkerwijs ontevreden over het antwoord, vertelde Nora haar vader, die aanvankelijk het heft in eigen handen nam. Zijn misplaatste interventie maakte het alleen maar erger. Een zeer brute pestsessie heeft Abel, Nora en de pestkoppen in het kantoor van de directeur. De bekentenissen van de beklaagden waren moeilijk en hun verontschuldigingen geforceerd, maar de volwassenen waren tevreden en dachten, naïef, dat iedereen het nu wel met elkaar zou kunnen vinden.

Maar zo werken speeltuinen niet, en Wandel, wiens film 72 minuten duurt, wijdt zich aan Speelplaatsderde handeling om na deze bijeenkomst te onderzoeken. Abel verliest zijn bemanning en begint andere kinderen te pesten, een gebeurtenis die Nora moeilijk te begrijpen vindt. Hij, aan de andere kant, werd een sociale paria en verloor enkele van de vrienden die hij had weten te maken vanwege de reputatie van zijn broer als lafaard.

Vanderbeque ging op indrukwekkende wijze om met Nora’s gemoedstoestand, van nerveus en wanhopig naar angstig en boos in een kwestie van seconden. Nora is niet langer gemotiveerd om Abel te beschermen, maar vormt haar eigen identiteit en probeert haar plaats onder haar vrienden te vinden. Hij begon Abel te zien als de bron van zijn problemen en viel hem aan. Ongeacht het onderwerp, Speelplaats geen oproep tot actie vermomd als een film. Het is een aangrijpend observatiewerk dat meer te maken heeft met het identificeren van patronen, het zoeken naar motivatie en het onthullen van de realiteit van hoe we met elkaar omgaan.