Een jaar nadat het Pegasus-schandaal aan het licht kwam, vinden velen dat er nog werk aan de winkel is op het gebied van transparantie, verantwoording en regelgeving.

Op 18 juli 2021 ontdekte een 17 mediacollectief onder leiding van Amnesty International en Forbidden Stories hoe spyware werd verkocht aan autoritaire regimes en werd gebruikt om activisten, politici en journalisten te controleren.

Al snel werd duidelijk dat zelfs democratische regeringen Pegasus illegaal gebruikten.

Hoewel het gebruik van cyberspionagetechnologie niets nieuws is, veroorzaakte het schandaal opschudding in heel Europa en zette de onderzoekscommissie van de Europese Unie ertoe aan Pegasus en andere spionagesoftware onder de loep te nemen.

Sindsdien is er een jaar verstreken en veel van de getroffenen, het maatschappelijk middenveld, onderzoekers en politici zijn ontevreden over het gebrek aan vooruitgang.

“Na een jaar is de periode van boosheid en straf voorbij. Er moet nu actie worden ondernomen”, vertelde Kristina Hatas, Advocacy Officer bij Amnesty International, aan EURACTIV.

wat is bekend?

Enkele van de toppolitici die door de spyware zijn getroffen, zijn onder meer de Europese commissaris Didier Reynders, de Spaanse premier Pedro Sánchez en de Franse president Emmanuel Macron.

Chaim Gelfand, een vertegenwoordiger van het Israëlische bedrijf NSO Group, dat achter de technologie zit, erkende dat het bedrijf aan ten minste vijf lidstaten heeft verkocht.

De Duitse federale recherche bevestigde ook dat het een aangepaste versie van de Pegasus-software had verkregen en gebruikt.

In Frankrijk, Finland en België is het gebruik van Pegasus “forensisch bevestigd”, terwijl het in Nederland volgens een recent onderzoek als “waarschijnlijk” wordt geclassificeerd. studie van het Europees Parlement.

Sophie in ’t Veld, rapporteur van de Pegasus-commissie, zei dat er reden was om ook Griekenland en het gebruik van spyware te onderzoeken.

Maar Pegasus is gewoon software die deel uitmaakt van een groter spyware-ecosysteem, stelt Ben Wagner, hoogleraar aan de TU Delft. “Pegasus is slechts het topje van de ijsberg”, legde hij uit.

“We moeten alle providers opsommen – er zijn er veel, maar ze zijn erg ondoorzichtig en expres. Het is onmogelijk om bij te houden wie wat heeft gedaan”, aldus in ’t Veld.

aanbeveling

Wagner deed verschillende beleidsaanbevelingen aan het Pegasus-comité, waaronder het voorkomen dat Europese regeringen deze technologie zouden kopen door hogere tarieven en meer transparantie.

Daarnaast wijst Wagner erop dat spyware-slachtoffers tot nu toe geen compensatie of bescherming hebben gekregen. In de toekomst kunnen echter tarieven of boetes worden gebruikt om de getroffenen te compenseren.

In ’t Veld zegt ook dat er een goed wettelijk kader nodig is, aangezien het momenteel in verschillende lidstaten anders is of helemaal niet. We hebben ook beter toezicht nodig.”

Als in rapport Met betrekking tot de rechtsstaat van 2022 heeft het Poolse openbaar ministerie geen onderzoeken geopend, ondanks de beschuldigingen in verband met het gebruik van Pegasus.

dubbele standaard?

Het Pegasus Panel zal in het voorjaar van 2023 de resultaten van zijn 12 maanden durende onderzoek presenteren. Reisplannen naar Israël, Polen, Hongarije en de VS om meer informatie te verzamelen zijn bevestigd.

Dit leidde tot protesten van de Catalanen, die het besluit om geen delegatie naar Spanje te sturen zien als bewijs van de “dubbele standaard” van de EU in de omgang met de betrokken landen.

Erika Casajoana Daunert, de plaatsvervangend vertegenwoordiger van de Catalaanse regering voor de EU, vertelde EURACTIV dat Spaanse parlementsleden zoals Juan Antonio Zoido, die lid is van de Pegasus-commissie, het onderzoek in Spanje proberen te blokkeren omdat dit de regering verder zou kunnen destabiliseren.

Zoido was de Spaanse minister van Binnenlandse Zaken tussen 2016 en 2018. In 2017 werd een Catalaans onafhankelijkheidsreferendum gehouden, waarbij naar verluidt veel Pegasus-aanhangers werden gevolgd.

Het kantoor van In ’t Veld legde uit dat Polen en Hongarije voor de missie waren geselecteerd omdat ze met veel grotere problemen te maken hadden op het gebied van de rechtsstaat.

Mogelijke gevolgen

Dit is niet de eerste keer dat aanbevelingen worden gedaan om misbruik van cybersurveillancetechnologie te beteugelen. Tot dusver is het echter de verantwoordelijkheid van de lidstaten om actie te ondernemen.

Op de vraag of hij hoopte deze keer meer impact te maken, benadrukte In ’t Veld dat “we zoveel mogelijk lawaai zullen maken. We kunnen lidstaten niet volledig disciplineren, maar we zullen doen wat we kunnen.”

Gezien het gebrek aan duidelijkheid over welke landen spionageprogramma’s gebruiken, tegen wie en met welke motieven, hebben sommige experts een moratorium op het gebruik van de technologie voorgesteld.

“Als we het over vijf jaar eens zijn over regels die de mensenrechten adequaat beschermen, mag spyware voorlopig niet meer worden geëxporteerd”, aldus Hatas.

De VS hebben Pegasus verboden wegens “kwaadaardige” spionage op de telefoons van dissidenten, mensenrechtenactivisten en anderen.

Het is echter onwaarschijnlijk dat het Europees Parlement een verbod steunt, aldus Sophie in ’t Veld.

In plaats daarvan is de EU momenteel van plan een veilige bunker op te zetten om besprekingen op hoog niveau te beschermen tegen spionage, die in de EU-Raad zal worden ondergebracht.