Het wordt spannend als Julian Nagelsmann en Domenico Tedesco elkaar komende zomer ontmoeten op het EK in hun gedeelde thuisland. Ten eerste Tedesco, als Belgische bondscoach, de eeuwige geheime favoriet; de ander, Nagelsmann, als bondscoach van het Duitse nationale voetbalteam en gastheer van het EK.

Nagelsmann en Tedesco kennen elkaar al lang. Bijna tien jaar geleden werkten ze samen in de jeugdopleiding van het Bundesliga-voetbalteam TSG Hoffenheim en gedurende deze tijd volgden ze ook samen een voetballerarenopleiding. Beiden worden beschouwd als tactiekliefhebbers, en als hun teams in het verleden tegen elkaar hebben gespeeld, was het niet alleen een voetbalwedstrijd. Hun duel leek meer op een intellectuele spiegelstrijd op het veld.

Vijf jaar geleden vatte Tedesco, destijds coach van Schalke 04, het zo – zo goed als – zo kort mogelijk samen. Nagelsmann liet Hoffenheim starten met een 3-1-4-2-formatie, maar schakelde daarna over naar een 3-4-3. Tedesco volgde zijn voorbeeld, “omdat we anders niet over twee zessen hadden kunnen beschikken.” Nagelsmann reageerde door over te schakelen naar een 4-1-4-1- of 4-3-3-formatie, wat Tedesco ertoe aanzette het systeem van zijn team te veranderen naar 5-2-1-2. Alles goed tot nu toe?

Julian Nagelsmann heeft de reputatie meer specifieke tactische basiscommando’s in zijn repertoire te hebben dan wiskundig mogelijk is – en daar actief gebruik van te maken. Voortdurende systeemverandering heeft een systeem in zich. Idealiter slaagt hij erin zijn tegenstander aan de andere kant te slim af te zijn met steeds nieuwe tactische bewegingen.

En omdat hij dat in het verleden bovengemiddeld heeft gedaan, kan Nagelsmann al lang voor zijn 40e verjaardag terugkijken op een zeer succesvolle carrière. Door te worden aangesteld als bondscoach kan hij nu de top bereiken.

Dit is geen verrassing. Nagelsmann wordt beschouwd als de schaduwbondscoach en potentiële eerste opvolger van Hansi Flick, die hij in München heeft geërfd, althans sinds het begin van zijn ambtstermijn bij FC Bayern München in maart. Zijn professionele kwaliteiten, zijn reputatie en zijn contractuele situatie: alles werkt in het voordeel van de 36-jarige. In dit geval was zijn benoeming tot bondscoach, wat wellicht een formaliteit was, eigenlijk een bijna logische keuze.

Maar is hij ook een rechtvaardig mens? Toen de nationale ploeg vorige week met 2-1 won van Frankrijk en er na verloop van tijd in het land iets van enthousiasme voelbaar was voor internationale wedstrijden, zat er in de vorm van zaakwaarnemer-teambaas Rudi iets van een anti-Nagelsmann op de bank. Kijk.

Tegen de nummer twee vermeed Völler alle nieuwigheden die nu standaard zijn in het voetbal en concentreerde hij zich bewust op de belangrijke dingen. De tactiek is geen uitzondering. Völler koos voor de klassieke 4-2-3-1-basisopstelling, een soort moderne voetbalpasse-partout: iedereen kent het, iedereen kan het.

Ook Kuntz en van Gaal kwamen aan bod

Na zo’n verrassend positieve ervaring vermoeden velen dat dit ook iets zal zijn waar de Duitse voetbalbond (DFB) rekening mee zal houden bij de zoektocht naar een nieuwe bondscoach; dat de vereniging de voorkeur geeft aan ervaren coaches. Voor Louis van Gaal bijvoorbeeld, of voor Stefan Kuntz, die vermoedelijk in Turkije wordt ontslagen en dus op korte termijn beschikbaar zal zijn.

Uli Hoeneß, die een belangrijke stem blijft in het Duitse voetbal en dit weekend soortgelijke opmerkingen maakte, zou ook op deze manier kunnen worden begrepen. Omdat over een paar maanden het EK in eigen land voor de deur staat, “moet de nieuwe coach de laptop thuis laten en eerst zijn emoties verwerken”, aldus Hoeneß in een interview met de “Süddeutsche Zeitung”.

Het nationale team heeft iemand nodig “die duidelijk zegt: dit is mijn systeem, dit zijn mijn 14, 15 spelers, en we zullen het zo doen.” Klinkt niet noodzakelijkerwijs als een functieomschrijving voor Julian Nagelsmann.

Reserveringen zijn hem niet vreemd

Nagelsmann is een uitvinder, iemand die elke dag streeft naar perfectie in het trainen. Bij teams die maar een paar dagen in de vier weken bij elkaar komen, is dit lastig te realiseren. Hoe de nieuwe bondscoach dit dilemma gaat oplossen, of hij zichzelf een beetje moet en wil verloochenen, zou best interessant kunnen zijn.

Maar dat Nagelsmann moet vechten tegen reserveringen gebeurt al sinds hij het grote podium van de Bundesliga betrad. Het gebeurde in februari 2016, toen hij op 28-jarige leeftijd en midden in een degradatiestrijd werd aangesteld als hoofdtrainer van TSG Hoffenheim.

Nagelsmann voorkwam degradatie en leidde de club vervolgens naar de Champions League, zoals hij op zijn tweede station met Rasenballsport Leipzig wist te doen. Bij FC Bayern München is het record echter enigszins gemengd met slechts één kampioenstitel – maar dit komt ook door de hoge verwachtingen van de club.

Zijn tijd in München, in de schijnwerpers, was wellicht een goede leerschool voor een nieuwe baan als bondscoach. Dat de twee ploegen qua personeel grotendeels overlappen, mag ook geen nadeel zijn, vooral omdat potentiële spelers in de nationale ploeg als Joshua Kimmich en Leon Goretzka zich na zijn ontslag in München nadrukkelijk in het voordeel van Nagelsmann hebben uitgesproken.

Het ontbrak Julian Nagelsmann echter bij vlagen aan het bij Bayern vereiste staatsmanschap dat van hem als bondscoach werd verwacht. Kort voor zijn vrijlating, na een nederlaag bij Borussia Mönchengladbach, rende hij door de catacomben van het stadion, luid vloekend en het dienstdoende team beledigend als een “zacht stel” dat iedereen kon horen.

Op deze (en andere) momenten werd opnieuw duidelijk dat Julian Nagelsmann nog relatief jong was, iets ouder dan zijn eigen spelers. In zijn nieuwe baan zal dit niet anders zijn. Geen bondscoach was zo jong als hij was toen hij aantrad. Alleen Otto Nerz, de eerste Reichscoach van de DFB, verslaat Julian Nagelsmann qua leeftijd. Maar dat was bijna 100 jaar geleden.