De Europese Centrale Bank maakt in 2022 voor het eerst in 15 jaar geen winst na een waardedaling van haar obligatiebeleggingen, waarbij analisten jarenlang verliezen verwachten na een omkering van haar ultraruime monetaire beleid.

Dat aldus de ECB op donderdag zou het een jaarlijks verlies van meer dan € 1,6 miljard maken als het niet zou worden opgenomen in voorzieningen die het de afgelopen jaren heeft aangelegd om financiële risico’s te dekken, eraan toevoegend dat het de dividenden die normaal gesproken aan de nationale monetaire autoriteit van de eurozone worden betaald, teniet zou doen.

Die dividenden – € 5,8 miljard sinds 2018 – worden meestal door de nationale centrale banken doorberekend aan de regeringen van de eurozone. Verschillende nationale centrale banken, waaronder die in Nederland en België, hebben hun regeringen gewaarschuwd dat ze aanzienlijke verliezen verwachten.

Verliezen bij de ECB en andere centrale banken zullen waarschijnlijk het debat over agressieve monetaire verruiming weer doen oplaaien.

Sinds de wereldwijde financiële crisis hebben rentebepalers over de hele wereld grote hoeveelheden obligaties gekocht tegen exorbitante kosten om lage inflatie en financiële risico’s te bestrijden, maar beginnen nu hun balansen te verkleinen.

Naarmate de rente stijgt, zal de rente die de centrale bank betaalt op de reserves van commerciële geldschieters waarschijnlijk hoger zijn dan de rente die wordt verdiend op obligaties die zijn gekocht in het kader van crisisbeheersingsprogramma’s.

Daniel Gros, een fellow bij de denktank van het European Centre for Policy Studies, schat dat de centrale banken van de eurozone, inclusief de ECB, ongeveer € 600 miljard kunnen verliezen op hun beleggingen in staatsobligaties, als de rente stijgt tot 3 procent en dat zes jaar lang zo blijft.

De benchmarkdepositorente van de bank is in juli gestegen van min 0,5 procent naar 2,5 procent. Tariefmakers hebben laten doorschemeren dat het in maart 3 procent zal bereiken.

“De weddenschap van de ECB dat de rente laag zal blijven, heeft nu een averechts effect gehad”, zei Gros. Critici hebben de neiging om van de verliezen te profiteren om juridische uitdagingen aan te gaan tegen het obligatie-opkoopprogramma van de ECB, waarbij één zaak nog in behandeling is bij het Duitse constitutionele hof.

De meeste analisten denken dat dit tekort geen probleem zou moeten zijn, omdat centrale banken niet gericht zijn op het maken van winst en niet failliet kunnen gaan als ze de macht hebben om geld te drukken en inkomsten te genereren uit de productie van valuta via een proces dat seigniorage wordt genoemd.

“De verliezen van de ECB zouden geen invloed moeten hebben op het voeren van het monetaire beleid, tenzij het een politieke kwestie wordt”, zei Frederik Ducrozet, hoofd macro-economisch onderzoek bij Pictet Wealth Management, eraan toevoegend dat sommige parlementen zouden kunnen pleiten voor herkapitalisatie van de centrale bank.

Ducrozet schat dat de ECB € 90 miljard aan verliezen zal lijden als gevolg van de mismatch tussen de hogere rente die ze betaalt aan de nationale centrale banken en de rente die ze verdient op obligaties in 2023 en opnieuw in 2024. De omvang van de verliezen zal lager zijn als ze de rente verlaagt tarieven volgend jaar.

De ECB heeft nog geen afschrijving gedaan op de door haar gekochte obligaties van € 4,9 biljoen en de nationale centrale bank in het kader van haar QE-programma, hoewel de waarde van de staatsschuld vorig jaar sterk daalde.

De in Frankfurt gevestigde instelling heeft een grote buffer opgebouwd om toekomstige verliezen op te vangen, waaronder een voorziening van € 6,6 miljard, € 8,9 miljard kapitaal en een herwaarderingsrekening van € 36 miljard aan niet-gerealiseerde investeringswinsten.

De laatste keer dat de ECB nul winst maakte en geen dividend uitkeerde aan de nationale centrale banken die haar aandeelhouders zijn, was in 2007. Het laatste jaarlijkse verlies was in 2004 toen de ECB werd getroffen door wisselkoersverliezen als gevolg van de snelle appreciatie van de euro.