In Frankrijk is donderdag een landelijke staking uitgebroken tegen de pensioenhervormingsplannen van de regering. Een van de veranderingen is dat de pensioengerechtigde leeftijd wordt verhoogd. Stakingen kunnen plaatsvinden na 19 januari: de grootste vakbonden van Frankrijk hebben alleen de donderdag als uitgangspunt beschreven.

Er was ook een recente staking in Groot-Brittannië. In december 2022 gingen verpleegsters in Engeland voor het eerst in 106 jaar in staking. Spoorwegwerkers hebben de afgelopen weken gestaakt en leraren en gezondheidswerkers plannen een staking in februari.

Stakingen zijn een belangrijk onderdeel van de werkcultuur in Europa. In verschillende EU-lidstaten, waaronder Spanje en Duitsland, zijn de laatste tijd mensen in staking gegaan, vooral vanwege betere lonen en arbeidsomstandigheden.

Maar welk land in Europa heeft het meest gestaakt? Vertrekken werknemers in sommige landen vaker dan in andere? Hoe is het aantal verloren dagen door stakingen de afgelopen decennia veranderd?

Arbeidsacties worden meestal gemeten in termen van “vrije dagen” of “verloren dagen” als gevolg van stakingen of werkonderbrekingen. Het aantal verloren werkdagen als gevolg van deze acties varieert sterk van jaar tot jaar. Daarom zijn trends in de tijd zinvoller dan eenvoudige vergelijkingen van jaargegevens.

Verloren werkdagen door stakingen in heel Europa

Volgens een dataset samengesteld door het European Trade Union Institute (ETUI) is de ranglijst van landen met de meeste stakingen de afgelopen 20 jaar weinig veranderd.

Tussen 2000 en 2009 was het jaargemiddelde van het aantal verloren dagen door stakingen per 1.000 werknemers het hoogst in Spanje, waar gemiddeld 153 dagen verloren gingen. Frankrijk volgde met 127 dagen.

Op de derde plaats staat Denemarken (105 dagen) met jaarlijks gemiddeld iets meer dan 100 verloren werkdagen. België en Finland volgen met elk 70 dagen.

In het VK gingen in de periode 2000-2009 gemiddeld slechts 28 werkdagen per jaar verloren door stakingen. In Duitsland slechts 13 dagen en in Nederland 8 dagen. In sommige landen, zoals Zwitserland en Polen, zijn minder dan 10 dagen afgelast vanwege stakingen.

Tussen 2010 en 2019 verloor Cyprus de meeste werkdagen aan stakingen, met een jaarlijks gemiddelde van 275 dagen. Frankrijk volgde de eilandnatie in die periode met 128 verloren dagen.

In alle andere landen waarvoor gegevens beschikbaar zijn, gingen minder dan 100 werkdagen verloren door stakingen. Meer dan 15 landen hadden in deze periode minder dan 20 verloren dagen, waaronder 18 dagen in het VK en 17 dagen in Duitsland.

Voor de periode 2020-2021 zijn er slechts twee jaar aan gegevens beschikbaar, waarbij sommige landen geen gegevens hebben. Frankrijk (79 dagen) registreerde de meeste gemiddelde dagen die verloren gingen door stakingen gedurende het jaar, gevolgd door België (57 dagen), Noorwegen (50 dagen), Denemarken en Finland (elk 49 dagen).

In Frankrijk, Engeland, Duitsland en Spanje gingen dagen verloren door de stakingen

Een nadere blik op de afgelopen twee decennia laat zien hoe het aantal verloren dagen door stakingen van jaar tot jaar varieerde in Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en Spanje.

In Frankrijk bereikte het aantal verloren dagen per 1.000 werknemers een jaargemiddelde van 364 dagen in 2010. In Spanje waren de verloren dagen bijzonder hoog in de vroege jaren 2000, met 295 dagen in 2000, 365 dagen in 2002 en 304 dagen in 2004.

Groot-Brittannië en Duitsland hebben de afgelopen twee decennia relatief minder dagen vermist dan Frankrijk en Spanje. Het hoogste aantal verloren dagen in een jaar was in beide landen in deze periode 57.

Het aantal verloren dagen door stakingen neemt af

Zoals de grafiek hierboven laat zien voor de vier geselecteerde landen, neemt het aantal verloren dagen door stakingen af.

OESO-gegevens die de jaren 1990 en 2008-2018 vergelijken, maken deze trend heel duidelijk. Het gemiddeld aantal verloren werkdagen door staking per 1.000 werknemers is in deze twee periodes in veel landen aanzienlijk gedaald.

Spanje en Türkiye zagen de grootste dalingen in verloren werkdagen. In Spanje daalde het van 309 naar 76 dagen. In Turkije was de daling van 223 dagen naar 10 dagen nog meer uitgesproken.

Denemarken zag een daling van 169 dagen naar 105 dagen, wat aangeeft dat de stakingscultuur nog steeds sterk is in het land.

België vormt een uitzondering op deze trend. Het aantal verloren dagen door stakingen steeg in deze periode van 31 dagen naar 98 dagen.

Britse stakingsvermindering

In het VK daalde het gemiddelde aantal verloren dagen tussen 1990 en 2008-2018 van 30 naar 20.

Volgens het Office for National Statistics daalde het aantal stakende arbeiders in Groot-Brittannië in 2017 tot het laagste niveau sinds de jaren 1890.

Het recht om te staken en collectief te onderhandelen

Het stakingsrecht is belangrijk om betere lonen en arbeidsomstandigheden te eisen. Collectieve onderhandelingen geven werknemers meer gewicht in onderhandelingen met werkgevers.

De Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (IAO) beschikt over gegevens over het niveau van collectieve onderhandelingen in elk land, namelijk het percentage werknemers van wie de lonen en arbeidsvoorwaarden onder een of meer collectieve overeenkomsten vallen.

Europese landen hebben over het algemeen de hoogste dekkingsgraden ter wereld.

In 2020, of het meest recente beschikbare jaar, bedroeg de dekking van collectieve onderhandelingen in de vijf EU-lidstaten meer dan 90 procent. Italië (99 procent) kwam op de eerste plaats, gevolgd door Frankrijk en Oostenrijk (beide 98 procent). In Duitsland is deze waarde 52 procent en in het VK 27 procent.

Türkiye en Litouwen (beide 7 procent) hebben de laagste percentages van collectieve onderhandelingen in Europa.

Internationale vergelijkbaarheid van gegevens

De OESO merkt op dat de vergelijkbaarheid van internationale gegevens over aanslagen wordt belemmerd door verschillende definities en metingen. De ETUI, ILO en OESO bieden uitgebreide informatie over hoe hun gegevens worden verzameld en wat dit weerspiegelt.