Steeds meer kinderen kunnen tegen het einde van de basisschool niet goed lezen. Experts noemden de ontwikkeling “alarmerend”. Wie nauwelijks kan lezen, mist de belangrijkste basis om met een slecht toekomstperspectief door te gaan naar school.

Een op de vier vierdeklassers in Duitsland loopt het risico achterop te raken of later op school te falen vanwege ernstige leesachterstanden. Volgens een onderzoek is het aandeel leerlingen in deze leeftijdsgroep dat niet goed kan lezen de afgelopen jaren sterk toegenomen. Hieruit blijkt dat 25 procent niet het minimumniveau heeft gehaald dat vereist is voor vervolgopleidingen. Internationaal zitten basisschoolleerlingen in Duitsland slechts in de middenmoot als het gaat om leesvaardigheid.

Sterke daling in een paar jaar

Dit is te lezen in de leesstudie van de internationale basisschool (Igloo), gepresenteerd in Berlijn, die elke vijf jaar de leesvaardigheid van leerlingen van de vierde klas in Duitsland en meer dan 60 landen en regio’s test en vergelijkt. De auteurs omschrijven het aandeel leerlingen met leesproblemen als “zeer hoog”. In een eerdere iglo-enquête die eind 2017 werd gepubliceerd, was het nog 19 procent – en zelfs toen brandden alle alarmlichten.

Slechte referentie voor Duitsland

De betrokken leerlingen zouden in latere schoolloopbanen “aanzienlijke moeilijkheden ondervinden in bijna alle schoolvakken” als ze de achterstand niet zouden inhalen, aldus het onderzoek. Hij geeft het Duitse onderwijsbeleid een slechte score: de doelen voor de verdere ontwikkeling van het onderwijs in Duitsland, die de Conferentie van Ministers van Onderwijs (KMK) ruim 20 jaar geleden formuleerde na de zogenaamde Pisa-schok, werden op veel plaatsen gemist. .

Federaal minister van Onderwijs Bettina Stark-Watzinger noemde de resultaten ook “alarmerend”. Goed kunnen lezen is een van de belangrijkste basisvaardigheden en de basis van succesvol onderwijs, aldus de FDP-politicus. Uit het onderzoek blijkt dat een “omkering van de onderwijstrend” dringend nodig is.

Iglu bevestigde een ander onderzoek

Iglu’s bevindingen komen overeen met de slechte resultaten van andere onderwijsonderzoeken: in 2022 laten onderwijstrends in de IQB, de reeks toetsen onder leerlingen van de vierde klas die ook regulier zijn, zien dat ze een aanzienlijke achterstand hebben opgelopen in zogenaamde basisvaardigheden. wiskunde en Duits in de afgelopen jaren.

Bovendien worden ook hier bekende bevindingen uit andere studies bevestigd: kinderen uit geprivilegieerde gezinnen hebben meer kans op schoolsucces dan andere kinderen. De 20-jarige trend laat geen toe- of afname van dit probleem zien. In termen van onderwijsgelijkheid is er “vrijwel niets veranderd”, concluderen de wetenschappers.

4600 studenten werden getest

De iglo-test wordt sinds 2001 om de vijf jaar uitgevoerd. Het onderzoeksinstituut School Development van de TU Dortmund is verantwoordelijk. Federale staten en het federale ministerie van Onderwijs ondersteunen het project. Het huidige onderzoek is uitgevoerd in 2021. Ongeveer 4.600 leerlingen uit 252 vierde leerjaren in Duitsland namen deel. In totaal zijn er ongeveer 400.000 studenten uit 65 staten en territoria. Kinderen krijgen feitelijke en verhalende teksten en moeten gerelateerde begripstaken op laptops uitvoeren.

Wat betekent het om “niet waar” te kunnen lezen?

Afhankelijk van de resultaten bereiken leerlingen een van de vijf zogenaamde leesvaardigheidsniveaus. Als ze op de onderste twee competentieniveaus I en II terechtkomen, wordt ervan uitgegaan dat ze de leesvaardigheid voor verder leren op school en actieve participatie nauwelijks voldoende hebben verworven, d.w.z. dat ze de tekst niet goed genoeg begrijpen om er iets mee te doen.

Duitsland verslechterde voor de derde keer op rij

Singapore voerde de iglo-studie aan met 587 punten, gevolgd door Zuid-Afrika met 288 punten. Met 524 punten in een internationale leesvergelijking zitten vierdeklassers in Duitsland in het midden, rond de EU- en OESO-gemiddelden. Na een aanvankelijke verbetering in het midden van de jaren 2000, is het nu drie jaar op rij gedaald tot het laagste niveau. Singapore of landen als Rusland of Slovenië hebben de afgelopen twee decennia aanzienlijk kunnen groeien. “In Duitsland, Nederland en Zweden daarentegen zijn er problematische ontwikkelingen geweest”, aldus het rapport.

Verschillende oorzaken

Wetenschappers geven scholen de schuld van coronabeperkingen voor een deel van de ontwikkeling. Ook de samenstelling van studenten is een probleem, zei directeur iglostudies Nele McElvany dinsdag. “Als de gezinstaal geen Duits is, is dat een andere ondersteuningssituatie voor de basisschool (…)”. Een andere mogelijke indicatie is dat op Duitse basisscholen gemiddeld ongeveer 60 minuten minder per week wordt besteed aan leeslessen en “leesgerelateerde activiteiten” dan de EU- en OESO-gemiddelden.

Meer lezen op scholen en vroegtijdige ondersteuning

Het Igloo-onderzoeksteam stelde “duidelijke prioriteiten” voor op basisscholen en beval meer activiteiten aan met betrekking tot lezen in de klas, inhaallessen in kleine groepen en individuele ondersteuning, evenals het bevorderen van vroege taalondersteuning. Singapore wordt als positief voorbeeld gegeven, waar bijvoorbeeld een uitgebreide toetsing van geletterdheid en ‘voorlopervaardigheden’ aan het begin van de eerste klas en gerichte ondersteuning werd geïntroduceerd.

Met alle schaduwen is er ook een beetje licht in de iglo-studeerkamer. De kinderen werden niet alleen getest maar ook ondervraagd. Het bleek dat de motivatie om te lezen nog steeds hoog was en dat ze graag naar school gingen. Dat is een pond, zei McElvany. Volgens onderzoek zijn ‘schooltevredenheid’ en ‘schoolvreugde’ ook relevant voor academisch en professioneel succes.