Als mensen willen sterven, bijvoorbeeld door een ernstige ziekte en ondraaglijk lijden, zijn artsen en familieleden vaak in de war. In Nederland staat de wet artsen al 20 jaar toe om doodswensen te vervullen.

Een daad van liefdadigheid, een uiting van zelfbeschikking of een ongekende schending van taboes: euthanasie is wereldwijd een zeer controversieel onderwerp. 20 jaar geleden was Nederland het eerste land ter wereld dat euthanasie toestond. Naarmate het aantal mensen dat om euthanasie vraagt ​​echter toeneemt, rijzen er nieuwe vragen over de ethische en morele grenzen ervan.

De deadline benadrukt ook het Duitse debat: actieve euthanasie is in dit land strafbaar. Het staken van levensverlengende maatregelen is echter toegestaan ​​indien dit in overeenstemming is met de wensen van de patiënt, zoals bij indirecte euthanasie het geval is. Hier wordt over gesproken als het gaat om het verlichten van de pijn van de patiënt en de juiste medicatie die tot zijn vroege dood leidt. Ook hulp bij zelfdoding is niet strafbaar – het kan in de vorm van het verkrijgen of toedienen van een dodelijk medicijn, maar de patiënt neemt het zelf in.

In het land laaide de afgelopen jaren een discussie op over dergelijke hulp bij zelfdoding: in 2015 verbood een wet “commerciële euthanasie”, waarbij personen, euthanasieverenigingen en artsen klaagden. In 2020 verklaarde het Federale Constitutionele Hof het verbod ongrondwettelijk. Als gevolg hiervan hebben euthanasie-organisaties die actief zijn in Duitsland in 2021 geholpen bij bijna 350 zelfmoorden, zoals gemeld door de Duitse Vereniging voor Menselijke Sting, Dignitas Duitsland en Euthanasie Duitsland op een persconferentie in Berlijn in februari. De clubs zitten nog steeds in een juridisch grijs gebied, omdat euthanasie vooraf wettelijk moet worden geregeld in de Bondsdag. Dat is niet gebeurd, tot nu toe zijn er verschillende partijoverstijgende concepten voor de nieuwe regelgeving ingediend.

Een uitzichtloze toestand, ondraaglijk lijden

Het verbod op actieve euthanasie wordt in Duitsland niet besproken. Dit is momenteel alleen toegestaan ​​in Nederland, Spanje, Luxemburg, België, Canada, Nieuw-Zeeland en Colombia, waarbij Nederland als eerste land ter wereld deze vorm van euthanasie legaliseert. Gebeurt in 1 april 2002, “Wet op het einde van het leven op aanvraag en hulp bij zelfdoding” gedwongen.

Artikel 2 bepaalt de zorgvuldigheidseisen waaraan moet worden voldaan voor euthanasie: de arts moet ervan overtuigd zijn dat de patiënt na zorgvuldige overweging de wens om vrijwillig te sterven te kennen heeft gegeven, dat zijn toestand hopeloos is en zijn lijden ondraaglijk is. De arts moet de patiënt informeren over zijn vooruitzichten en samen moeten zij tot de conclusie komen dat er geen andere acceptabele oplossing is voor de situatie van de patiënt – een conclusie die moet worden ondersteund door de meningen van andere onafhankelijke artsen.

Meldingen van euthanasie blijven toenemen sinds legalisatie

Sindsdien heeft de “Regionale Controlecommissie Euthanasie” (RTE) elk geval onderzocht om te zien of elke arts in overeenstemming met de wet heeft gehandeld en heeft een jaarverslag opgesteld. Deze rapporten geven een overzicht van de ontwikkeling van het aantal gevallen, welke ziekten de doodswens van de patiënt veroorzaakten en hoe aan deze wens werd voldaan. Hieruit blijkt dat het aantal meldingen van euthanasie sinds de legalisering is blijven stijgen. In 2003 waren er 1.885 gevallen, in 2013 waren dat er 4829. Het laatste rapport in 2020 registreerde 6938 gevallen van euthanasie. Dit komt overeen met 4,1 procent van alle sterfgevallen in Nederland in hetzelfde jaar.

Net als in voorgaande jaren is de verhouding tussen de geslachten van gemelde euthanasie nagenoeg gelijk. De meeste gevallen werden gevonden in de leeftijdsgroep tussen 70 en 80 jaar (2320 gevallen), gevolgd door tussen 80 en 90 jaar (1722 gevallen). Euthanasie kwam veruit het meest voor bij patiënten thuis (81,8 procent) en bij huisartsen (82,4 procent).

Net als in voorgaande jaren was ongeneeslijke of ongeneeslijke kanker de meest voorkomende reden voor euthanasie: volgens het RTE-rapport 2020 besloten 4.480 mensen hierdoor een einde aan hun leven te maken. Daarnaast werden 458 gevallen van aandoeningen van het zenuwstelsel zoals de ziekte van Parkinson of multiple sclerose, 286 gevallen van hart- en vaatziekten en 209 gevallen van longziekte geteld. Er waren ook 856 gevallen van zogenaamde meervoudige ziekten, 235 cumulatieve gevallen van leeftijdsgerelateerde symptomen en 170 gevallen van dementie, waarvan 168 in de vroege stadia en twee in de (zeer) gevorderde stadia.

Creëert aanbod vraag?

Hoewel het aantal dementiepatiënten onder de meldingen nog klein is, laten de meldingen van de afgelopen jaren een continue stijging zien. Het roept echter ook nieuwe vragen op, zoals hoe lang het testament van de patiënt geldig is en hoe dit moet worden vastgelegd als de patiënt niet meer kan communiceren.

Dit werd in 2016 aangetoond bij een vrouw met ernstige ziekte van Alzheimer, waarbij een arts actief assisteerde bij overlijden. Hoewel de 74-jarige vrouw schriftelijk had aangegeven te willen sterven als ze ondraaglijk aan dementie zou lijden, was ze op het moment van euthanasie niet meer bereikbaar. Tijdens de procedure werd de vrouw wakker en leek de injectie te weigeren, dus familieleden moesten de arts helpen de medicatie af te ronden. Daardoor was er de eerste strafzaak tegen een arts sinds de inwerkingtreding van de euthanasiewet. In 2019 werd de arts vrijgesproken van moord – een besluit dat de Hoge Raad in 2020 in Den Haag bekrachtigde: een testament wordt ook erkend als de patiënt niet meer reageert.

Niet alleen is dit voorbeeld controversieel, ook euthanasie bij psychische aandoeningen wordt vaak besproken. De zaak Aurelia Brouwers trok internationale aandacht. De 29-jarige lijdt al lang aan zware depressies, borderlinesyndroom, hallucinaties en psychose. Hij heeft herhaaldelijk publiekelijk zijn wens geuit om euthanasie te ondergaan na jaren van mislukte behandeling. In 2018 werd hieraan gehoor gegeven – een besluit waarover tot op de dag van vandaag fel gediscussieerd wordt. Veel critici beweren dat de toestand van de patiënt niet terminaal was of dat zijn wens om te sterven een symptoom was van zijn geestesziekte. Anderen hadden kritiek op zijn jonge leeftijd. In Nederland is euthanasie mogelijk voor kinderen vanaf 12 jaar, tot 15 jaar moeten ouders of voogden toestemming geven en voor kinderen van 16 tot en met 17 jaar moeten zij worden betrokken bij de besluitvorming.

De euthanasiewetten in België zijn zelfs nog liberaler: in 2014 werd de leeftijdsgrens hier volledig afgeschaft. zoals verantwoordelijke commissie gerapporteerd, hebben sindsdien en tot 2019 vier minderjarigen die aan verschillende ongeneeslijke ziekten leden, gebruik gemaakt van actieve euthanasie. Er is ook een studie uit België die de ontwikkeling van de vraag onderzoekt. Zoals de auteurs meldden in het tijdschrift “JAMA Internal Medicine” in 2015, is niet alleen het aantal verzoeken om euthanasie aanzienlijk gestegen van 2007 tot 2013, maar ook het aantal vergunningen – een bevinding die door critici wordt gezien als bewijs dat aanbod de vraag creëert. De onderzoekers ontdekten ook dat, hoewel kankerpatiënten nog steeds het grootste deel van de gevallen uitmaakten, het aantal mensen met andere ziekten toenam, zoals degenen boven de 80 en degenen die in verpleeghuizen wonen.

Relatie als alternatief voor de dood

Dit sluit aan bij de inspanningen in Nederland om euthanasie toe te staan ​​voor ouderen die niet ernstig ziek zijn maar niet meer willen leven. Om de groep te begrijpen, heeft het ministerie van Volksgezondheid opdracht gegeven voor een representatief onderzoek dat: Resultaten 2020 gepubliceerd in BMC Geriatrie Wordt. Daarin verklaarden zo’n 10.000 Nederlanders dat ze niet meer wilden leven, ook al hadden ze geen ernstige ziekte. Bijna de helft is tussen de 55 en 65 jaar, tweederde is vrouw en velen hebben weinig opleiding genoten.

Bij de helft van de ondervraagden fluctueerde de doodswens, in sommige gevallen afhankelijk van de tijd van het jaar. Factoren die dit vergroten zijn onder meer eenzaamheid, het gevoel anderen tot last te zijn en geldzorgen. Al met al worden de onderzoeksresultaten gezien als een tegenvaller voor voorstanders van uitbreiding van euthanasie. In plaats daarvan zou het doel moeten zijn om de levensomstandigheden van de ouders te verbeteren, luidt de teneur van het debat.

Palliatieve geneeskunde specialist Diane Meier van de Amerikaanse Icahn School of Medicine op Mount Sinai ziet factoren als eenzaamheid, angst voor pijn en sociaal isolement ook als kritische indicatoren van euthanasie, zoals ze dat in het ziekenhuis doet. Opmerkingen over “JAMA Interne Geneeskunde” schrijft: “Geriatrie en palliatieve zorg worden steeds belangrijker om lijden te verlichten, de gezondheid te behouden en de controle over het leven terug te krijgen om patiënten en hun dierbaren te helpen een betere kwaliteit van leven te bereiken.” De wanhoop en het lijden van de patiënt moeten vooral worden opgevangen met menselijke zorg en steun: “Aanzienlijk en serieus menselijk contact – niet 2 gram secobarbital – is het juiste recept.”